Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
r#ak jako Adalberta##. Mo¿na by to t³umaczyæ ³atwiej- szym dla nies³owiañskiego ucha brzmieniem tego dru- giego imienia. Jednak¿e króla Stefana wêgierskiego nie zna kronikarz pod tym imieniem, przytacza natomiast jego poprzednie imiê - Waik - choæ jest ono o wiele bardziej egzotyczne 5s. Zbvt u³amkowy to materia³, by s¹dziæ z pewnoœci¹, czy mamy tu do czynienia z przy- padkiem, czy te¿ rzeczywiœcŒe imiona rodowe pozosta- wa³y w bardziej powszechnym u¿yciu ni¿ owe póŸniej przybrane. Odrêbnym zagadnieniem jest wreszcie u¿vwanie _ imion przy wyst¹pieniach cficjalnych. Charakter ma- teria³u, jakim dysponujemy, rokuje mo¿liwoœæ rozpa- trzenia tego je.dynie na przyk³adach monarehów. Zaj- miemy siê wiêc t¹ spraw¹ dalej w innym kontekœcie. Mimo ¿e niektóre kwestie wysuniête w zwi¹zku z chrztem w X w. musia³y pozostaæ bez stanowezej cdpowiedzi, najwa¿niejsze prawa i obyczaje zwi¹zane z tym obrzêdem udaje siê odtworzyæ. Dla dalszej ana- lizy istotne bêdzie przede wszystkim to, ¿e chrzest do- ros³ych udzielany by³ ³¹cznie z bierzmowaniem przez w³aœCiwego biskupa w obecnoœci ojca lub matki chrzest- - nej; orlbywaæ œiê móg³ on w baptysteriaeh w kanonicz- nie okreœlone dni, to jest w Wielk¹ Sobotê lub w wi- giliê Zielonych Œwi¹tek; neoficie nadawano przy tym nowe imiê, bardzo czêsto zapo¿yczone od osób wspó³- dzia³aj¹cyeh w obrzêdzie. #' Thietmar. IV, 44: ".. cesar auditis mirabilibus, quae per dilectum sibi martyrem Deus fecit Aethelbertum". Ibidem, VII, 55: "...Thied- degus, Pragensis antistes ac martiris Christi successor Aethelberti...", lecz kilka wierszy ni¿ej: "...lampa5 ardens Woitegus...". , 58 Thietmar, IV, ƒ9. Imienia tego nie zna poza nim ¿adne inne tród³o; zob. A. F. GomboS, Catalogus fontiu?n historiae hungaricae, t. IV, Budapestini 1943, s. 127. 34 ###~~~#~~#III~#~#~~##~# MISJA DLA POLSKI A CHftZEST MIESZKA I Szukaj¹c duchownego, który urlzieli³ Mies¿kowi chrztu, nale¿y zacz¹æ od tego, którego dzia³alnoœæ mi- syjna na terenie Polski jest bezpoœrednio przez Ÿród³a poœwiadczona : od biskupa J ordana. By³ on przecie¿ pierwszym biskupem polskim, pieI~wszym w ogóle du- chownym chrzeœcijañskim znanym z pracy w kraju Piastów. On to "niezmordov<%any w wysi³kach" nak³a- nia³ mieszkañców Polski "do uprawiania winnicy pañ- skiej", co z uznaniem pokwitowa³ tak¿e episkopat nie- miecki przez usta swego kronikarza 1. Nic przeto ƒziw- nego, ¿e czêœæ badaczy dziejów koœcio³a polskiego sk³on- na by³a widzieæ w Jordanie szafarza sakramentu chrztu, przyjêtego przez ksiêcia polskiego w 966 r. 2 Na pierwszy rzut oka wydaje siê, ¿e takƒej ewentual- noœci przecz¹ dane Ÿród³owe, wskazuj¹ce na rok 968 jako na datê przybycia Jordana do Polski 3. Po pierw- ' Thietmar, IV, 56; zob. wy¿ej, rozdzia³ I, przyp. 2. Por. t³u- maczenie polsk.ie M. Z. Jedlickiego, Kron%ka Th¿etmara, s. 222. Y W. Abraham, Organizacja koœcioia, s. 34; St. Zakrzewski, Mte- szko I, s. 74; H. £owmiañski, Imiê chrzestne, s. 293; J. Nowacki, op. cit., s. 10. s Sponzinki gnieŸnieñskie, MPH, III, s. 42: "Item anno domini 968 Iordanus primus episcopus in Polonia ordinatus est". Roczn%k po- znañski, MPH, V, s. 878: "Anno domini 968 Iordanus primus episcopus Posnanien5is ordinatus est". Annales Pragenses, Fontes rerutn Bohemi- carum, II, s. 380: "Anno 968 Polonia cepit habere episcopum". Do oceny tych ¿róde³ zob. G. Labuda, Gdzie pisano najdawn%ejsze rocz- nik¿ polskie, Roczniki Historyczne 23(1957); ten¿e, Rocznik poznañsk#i, Studia Zród³oznawcze 2(1958). 36 sze jednak datê tê, najprawdopodóbniej doœæ póŸno wpisan¹ # pamiêci do roczników, próbowano kwestio- nowaæ 4. Po drugie zaœ, wskazywano, ¿e Ÿród³a mówi¹ce o konsekracji Jordana na biskupa w roku 968, nie wy- kluczaj¹ przez to samo mo¿liwoœci jego wczeœniejszej dzia³alnoœci w Polsce5. Tak wiêc nie mo¿na a priori odrzucaæ ani hipotezy o przybyciu Jordana ju¿ w roku 965 lub 966, ani przypuszczeñ, ¿e z jego w³aœnie rêki dwór polski z Mieszkiem na czele móg³by przyj¹æ chrzest. Wspomniane hipotezy mo¿na jednak sprawdziæ wy- chodz¹c od danych pewniejszych ni¿ budz¹ce tyle w¹t- pliwoœci zapiski rocznikarskie. Abstrahuj¹c od tych ostatnich datê kreowania Jordana biskupem polskim nale¿a³oby umieœciæ w piêcioleciu 963-968. Terminus ante quem wyznacza nam relacja Thietmara o z.a³o¿e- niu metrapolii magde.burskiej G. Rok 963 natomiast jest, jak to nastêpnie bêdê siê stara³ obszerniej uzasadniæ, f Cofn¹æ j¹ do lat 96G-967 próbowa³ T. Wojciechowski, O roczni- kach, s. 19i. Podobnie: W. Abraham, Organ¿zacja koœcio³a, s. 34; Z