Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Nie zapada w sen zimowy, lecz w zim- nej porze roku spędza dłuższe okresy od- poczywając w swoim legowisku. Zakłada je w skarpie brzegowej. Norę stanowią długie tunele, prowadzące do obszernej komory mie- szkalnej. Właśnie te chodniki dziurawią tamy i wały przeciwpowodziowe. Tunele wyjściowe, jeśli jest to tylko możliwe, kończą się pod wodą. Piżmak przystępuje do kopania nory, jeśli brzeg jest stromy, a zbiornik wodny od- powiednio głęboki. Przy płaskiej linii brzego- wej, a takie jest pobrzeże wielu jezior i sta- wów, piżmak usypuje wolno stojące kopce, osiągające niekiedy imponujące rozmiary do 0,75 m wysokości i 1,0 m średnicy u podstawy. Materiał budulcowy stanowi sitowie i inne roś- liny wodne i nadbrzeżne, a nie gałęzie, jak u bobra. Piżmaki nie tworzą długotrwałych związków rodzinnych, gdyż ich młode uzysku- ją samodzielność i dojrzałość płciową niepo- równanie szybciej od młodych bobrów. Budu- lec na gniazdo piżmaki holują w wodzie trzy- mając go mocno zębami. W szczególnie od- powiednich miejscach kopce gniazdowe mogą znajdować się blisko jeden drugiego, co spra- wia wrażenie luźnej kolonii. Pokarm: piżmaki są roślinożercami, ale nie gardzą również pokarmem zwierzęcym. Od wiosny do późnej jesieni głównym składni- kiem pokarmu są rośliny wodne i przybrzeżne, Bóbr europejski Piżmak Nutria Okrągły \ ---------> BocznieN \ spłaszczony Piasko owalny Przekrój ogona zwłaszcza pędy trzciny i pałki wodnej oraz rdestnice. W zimnej porze roku świeży pokarm roślinny występuje w małej ilości lub brak go zupełnie, gdy woda na płyciznach zamarznie. Piżmaki zjadają wtedy bogate w skrobię i inne związki zapasowe kłącza trzciny i tataraku. Pożywienie roślinne piżma- ki uzupełniają pokarmem zwierzęcym. Składają się nań wtedy głównie skorupiaki i mięczaki. Szczególnie istotną rolę w prze- trwaniu zimy mogą odegrać szczeżuje i stój- ki. Piżmaki wyciągają je z dna zbiornika i transportują do miejsca żerowania. Cienko- ścienne muszle szczeżui piżmaki mogą same rozgryźć gryząc je nieco ukośnie, natomiast po wyciągnięciu twardoskorupowej skójki muszą odczekać chwilę przy brzegu, póki ona sama się nie otworzy. Wtedy mają już dostęp do wysokowartościowego, bogatego w białko pokarmu. Jeśli poprzedniego lata z jakiegoś powodu obniży się liczebność ła- wic małży to zimą ginie więcej piżmaków. Ponadto intensywnie się na nie w tym okresie poluje lub odławia w pułapki. Jednak nawet niewielka liczba pozostałych przy życiu piż- maków potrafi wiosną szybko odbudować op- tymalną liczebność populacji przez wzmożo- ną płodność częstsze mioty z większą liczbą młodych. Paradoksalnie więc w niektórych okolicznościach intensywne zwalczanie może zwiększyć szansę przeżycia zimy przez piż- maki, gdyż niweluje skutki niedoboru pokar- mu w środowisku. Rozród: od kwietnia do października sami- ca piżmaka może wielokrotnie rodzić po cią- żach trwających 4 tygodnie po 5-9 młodych. Ssą one matkę przez 3 tygodnie, a już po upływie 3-5 miesięcy same są zdolne do rozrodu. 102 Gryzonie . I 103 m Mysz polna (Apodemus agrarius) Smuga Rodzina myszowate (Muridae) Wygląd: długość głowy i tułowia 9,5-12,2 cm, ogona 6,6-8,8 cm. Masa ciała 16-25 g. Najlep- szą i bardzo rzucającą się w oczy cechą roz- poznawczą tej myszy jest czarna smuga na grzbiecie. Latem futerko jest barwy rudobrą- zowej, zimą szarobrązowej; strona brzuszna biaława. Ogon zazwyczaj zdecydowanie krót- szy od łącznej długości głowy i tułowia. Znaj- duje się na nim od 120 do 140 pierścieni. Skóra na ogonie łatwo się odrywa. Występowanie: od Europy Środkowej na wschód po Japonię; granicę zachodnią osiąga na Renie. Środowisko: widne lasy i ich brzegi, łąki i pola z kępami zarośli. Unika środowisk zbyt suchych, a w górach dociera tylko do wysoko- ści 900 m n.p.m. Zimą staje się mniej płoch- liwa i przenosi się do zabudowań. Tryb życia: nieco spokojniejsza w ruchach i zachowaniu się od m. zaroślowej; jest aktyw- na zarówno w nocy, jak i w dzień. Wspina się, choć mniej zręcznie niż inne myszowate, po niskich krzewach. Przed zimą przygotowuje w podziemnych norach komory spichrzowe. Gniazdo mości cienkimi włóknami roślinnymi. Pokarm: nasiona, pędy i pączki roślin, uzupeł- niane pokarmem zwierzęcym - owadami i dżdżownicami. Rozród: od marca do października samica 3-4—krotnie rodzi po 3-9 młodych. Ciąża trwa ponad 3 tygodnie. Młodym oczy otwierają się po 9 dniach, 2 tygodnie ssą matkę, a po 3 tygo- dniach są już samodzielne. Po 7-8 tygodniach zaczynają się rozmnażać. W warunkach natu- ralnych m. polne żyje przeciętnie pół, a mak- symalnie półtora roku. Mysz zaroślowa (Apodemus sylvaticus) Rodzina myszowate (Muridae) Wygląd: długość gło- wy i tułowia 7,5- -11,0 cm, ogona 7,0- -11,5 cm. Masa ciała 14-35 g. Od m. leśnej różni się znacznie mniejszą, podłużną jasną plamą na podgard- lu, dłuższym ogonem (od 120 do 190 pierś- cieni) i stopniowym przechodzeniem żółtobru- natnej barwy grzbietu w jasnoszary brzuch (porównaj także str. 94). Środowisko: lasy wszystkich typów i gęste za- rośla; w górach do 1000 m n.p.m. Na zimę często migruje do zabudowań. W środowi- skach, gdzie licznie występuje m. leśna, jest spotykana rzadko. Dość pospolita jest także na terenach uprawnych. Tryb życia: aktywna głównie o zmierzchu i no- cą, wskutek czego stanowi podstawowy pokarm lisów i sów. Dobrze skacze i wspina się. Wykopane przez nią nory mają zwykle 2 wyjścia, przed którymi ziemia jest zazwyczaj udeptana. Podziemne gniazdo ściele mchem i źdźbłami traw. W norze znajdują się również zapasy pożywienia, ale m. zaroślowa chętnie zjada pokarm w miejscach leżących ponad powierzchnią gruntu, na przykład na starych gniazdach ptasich. Aktywność tej myszy na powierzchni jest uderzająca - ciągle nerwowo biega tu i tam. Często staje słupka na tylnych łapkach z drżącymi włosami zatokowymi. Za- leżnie od zagęszczenia populacji powierz- chnia zajmowanego przez nią terytorium wa- ha się od 16 m2 do ponad 2 ha. Rewiry zajęte przez samce są zazwyczej większe od teryto- riów samic. Pokarm: małe nasiona (głównie traw) oraz żołędzie, orzeszki bukowe, pączki, młode pę- dy, a także owady epigeiczne. Rozród: podobnie do m. leśnej. Uwagi: bardzo podobnym gatunkiem południo- woeuropejskim (w Polsce na Śląsku i w Pieni- nach) jest m. zielna, m. małooka (A. microps), żyjąca na stepach i polach, a unikająca zarośli