Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Im dłużej słowa prawdy wypowiadał, tym bardziej stawał się świadom prawdy, która była w nim samym. Na koniec nie osiągnął wprawdzie pobożności samej w sobie, lecz stał się nieszkodliwy. A na planecie Zigtara, gdzie na koniec kłótni zwykle w ruch szły zęby, było to znaczącym postępem. $Rozdział 4 Komunikacja niewerbalna Ten rozdział z pracy o komunikacji interpersonalnej rozpoczyna ta sama teza, co na początku rozdziału poprzedniego: w rzeczywistym komunikowaniu się nie da się tak naprawdę rozdzielić tego, co werbalne, i tego, co niewerbalne. W prawdziwym życiu „nie ma osobnych rozdziałów" - stwierdza Ted Grove. Zwraca również uwagę na ograniczoną stosowalność w praktyce innego rozróżnienia, którym posługujemy się myśląc i mówiąc o komunikacji - podziału na ekspresję, czyli produkcję znaków czy wskazówek („wydech"), i ich odbiór („wdech"). Rozróżnienie to jest jednak pomocne w uporządkowaniu naszej wiedzy o komunikowaniu się niewerbalnym w zrozumiałą całość. Grove pod hasłem „funkcje ekspresyjne" umieszcza takie rodzaje czy typy komunikowania się niewerbalnego jak „wokalika", czyli tempo, wysokość, głośność i warianty tonalne głosu ludzkiego, „kinezyka", czyli ruchy ciała. Rozróżnia również znaki według pełnionych przez nie funkcji - ilustrujące, adaptujące, okazujące emocje itd. Kończy ten podrozdział omówieniem pięciu własności znaków niewerbalnych, które pomagają zrozumieć ich działanie. Następnie Grove przechodzi od perspektywy „wydechu" do perspektywy „wdechu" i mówi o sposobach interpretacji komunikatów niewerbalnych. Na przykład ze znaków niewerbalnych wnioskujemy o wrażliwości danej osoby i o równowadze sił (lub jej braku) między nią a nami. Znaki niewerbalne pozwalają nam również wejrzeć w uczucia drugiej osoby. Grove mówi o tym, jak w komunikacji działają „przecieki niewerbalne" i w jaki sposób interpretujemy znaki niewerbalne w celu wykrycia, kiedy ktoś kłamie. Rozdział ten kończy podkreśleniem faktu, że żaden znak niewerbalny nie „znaczy" nic sam z siebie, ponieważ każdy z nich należy interpretować w związku z kontekstem, w którym go doświadczamy. Ten tekst zawiera przegląd znaków niewerbalnych, które mają największy wpływ na konwersację. Inne podrozdziały koncentrują się na problemach bardziej szczegółowych. 121 #Theodore G. Grove Niewerbalne elementy interakcji Za: Theodore G. Grove, Dyadic Interactions, Copyright < Inc., Dubuaue, Iowa. Przedruk za zgodą. 1991 William C. Brown Communications. Podczas interakcji w diadzie zachowania werbalne i niewerbalne występują łącznie i wpływają na siebie nawzajem. Nie ma osobnych rozdziałów. Zachowania werbalne i niewerbalne są wytwarzane równolegle jako części większego, całościowego wzoru zachowania jednostki i jako zintegrowane wzory są doświadczane zarówno przez aktora, jak obserwatora. Podobnie jak elementy werbalne, zachowanie niewerbalne jest częścią ekspresyjnej i interpretacyjnej sfery interakcji w diadzie. Elementy niewerbalne jako takie mają wielce istotny udział w przebiegu epizodów interakcji, co za tym idzie, w przebiegu rozmowy i w definicji relacji. Jednakże kody niewerbalne pod wieloma istotnymi względami różnią się ogromnie od kodów werbalnych. [...] Funkcje ekspresyjne zachowania niewerbalnego c Dziedziny zachowania niewerbalnego Zachowanie niewerbalne, podobnie jak wymiar werbalny, jest pierwotnym elementem interakcji w diadzie. Zachowania niewerbalne w interakcji dzieli się na (1) wokalikę i (2) kinetykę. Inne kategorie niewerbalne, które mają ważny, ale w pewien sposób bardziej pośredni związek z interakcją, to wygląd fizyczny, czyli przedmiotowość osoby (person object), sposób wykorzystania czasu, czyli chronemika, oraz obiekty fizyczne i ich uporządkowanie. Wokalika obejmuje dźwięk naszego głosu w czasie tworzenia wypowiedzi oraz inne, nielingwistyczne wokalizacje, jak ziewnięcia, odchrząknięcia i pauzy znaczące (Traeger, 1958). Na czynniki wokaliczne składają się barwa głosu, tempo mowy, wysokość, głośność, czas trwania wypowiadania głosek, czas latencji odpowiedzi, wahanie, dialekty, regionalizmy i in. Wiele tych zmiennych wokalicznych łączy się tworząc to, co potocznie określa się jako „modulację". Kinezyka (Birdwhistell, 1955; 1970) odnosi się do ruchów i obejmuje szeroki zakres zachowań opartych na ruchu. Składają się na nie zachowanie posturalno-gestowe, mimika, spojrzenia, proksemika i haptyka