Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Kultura azjatycka w starożytności, w głębokim średniowieczu i w czasach, które stanowią przedmiot naszych rozważań, stworzyła we wszystkich dziedzinach twórczości ludzkiej, a więc w nauce, sztuce, literaturze i muzyce wartości wielkie i niezniszczalne, jednak bardzo często zupełnie niezrozumiałe dla społeczeństw cywilizacji śródziemnomorskiej. Psychika i kultura ludów azjatyckich i w ogóle pozaeuropejskich stanowiła i stanowi częściowo jeszcze dzisiaj barierę nie do przebycia między Europejczykami a mieszkańcami innych kontynentów. Skłoniło to nawet niektórych historyków Xix-wiecznych do stwierdzenia, że zasięgiem historii powszechnej winno się objąć jedynie kraje cywilizacji śródziemnomorskiej bowiem inne kultury nie są zrozumiałe dla Europejczyka. Dzieje polityczne ChinŃ w Xvi - Xvii w. PodbójŃ mandżurski (1644Ď) Wśród wielkich krajów azjatyckich Xvi i Xvii w. czołowe miejsce, zarówno pod względem liczby ludności, obszaru, jak i ogólnego rozwoju gospodarczego, społecznego, politycznego i kulturalnego zajmowały Chiny. Były one zresztą największym państwem ówczesnego świata i wraz I Indiami stanowiły najbardziej zaludnione rejony kuli ziemskiej. Według szacunków (raczej zresztą za niskich niż za wysokich) ludność Chin liczyła w końcu Xv w. (1491Ď), bez prowincji Kansu, 66 mln, w drugiej połowie Xvi (1578Ď) - 75 mln, pod koniec Xvii w. (1690Ď) - nieco więcej niż 101 mln, by w dwadzieścia lat później (1710Ď) osiągnąć ponad 116 mln. W ciągu Xviii w. obserwujemy dalszy bardzo silny wzrost zaludnienia. Na przełomie Xv i Xvi stulecia państwu chińskiemu podporządkowane były poza ziemiami etnicznymi chińskimi takie kraje lenne - Korea, Wietnam i Tybet. Sfera wpływów chińskich nie ograniczyła się jednak do tych krajów, lecz obejmowała także Mongolię, a emigranci chińscy osiedlali się w wielu innych krajach Azji Południowo-Wschodniej, jak Birma, Syjam, Indonezja i Filipiny. Mocarstwowa rola Chin była jednak podówczas poważnie osłabiona. Kraj od drugiej połowy Xiv w. znajdował się pod rządami narodowej dynastii Ming, której założyciel Jüan-czang obalił dynastię mongolską Jüan i wskrzesił niezależność Chin (1368), opierając się na powszechnym powstaniu ludowym przeciw znienawidzonym najeźdźcom. Wskrzeszone feudalne państwo chińskie rozwinęło się poważnie pod względem gospodarczym, specjalnie dzięki pracom nawadniającym, które tworzyły pomyślne warunki dla rozwoju rolnictwa. Jednakże wydarzenia Xvi i pierwszej połowy Xvii w. podkopały świetność państwa dynastii Minů i doprowadziły do jego upadku w połowie Xvii stulecia. W drugiej połowie panowania tej dynastii (Xvi - połowa Xvii w.) w historii politycznej Chin należy wyodrębnić cztery zasadnicze momenty; wojny z Mongołami, wojny z Japonią, nawiązanie bliższych kontaktów z Europejczykami, a w dziejach wewnętrznych degenerację aparatu władzy państwowej, i wielkie powstanie chłopskie w pierwszej połowie Xvii w. zakończone katastrofą w 1644 r. Mongołowie od kilku wieków, ściśle biorąc od początku Xiii w., byli tradycyjnym, niemal dziedzicznym wrogiem Chin. Podbili oni ten kraj na okres przeszło jednego stulecia, wprowadzając surowe rządy okupacyjne, którym kres położyła wojna wyzwoleńcza pod wodzą Czu Juan-czanga. Przez cały Xv w. Mongolia znajdowała się w stanie dużej dezorganizacji, a znaczenie jej w Azji poważnie upadło. Sytuacja zmieniła się na początku Xvi stulecia, gdy jeden z potomków Czyngis-chana - tak zwanych czyngiś-chanidów - Dajan (zm. ok. 1543Ď) przywrócił jedność organizacyjną kraju, dzięki czemu jego następcy mogli przystąpić do wzmożenia ekspansji zewnętrznej. Po śmierci Dajana nastąpił podział plemion mongolskich na tak zwane wewnętrzne i zewnętrzne. Jeden z synów Dajana, Altan (Amda) podjął w 1529 r. wojnę z Chinami, w czasie której wojska jego złupiły prowincję Szansi, a w 1550 r. spaliły nawet przedmieścia stolicy Chin - Pekinu. W 1553 r