Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
W niektórych krajach, jak na przykład we Francji, w Niemczech i innych musi ona liczyć się z arystokracją feudalną. Kompromis mieszczańsko-feudalny jest cechą wielu reżimów politycznych państw europejskich. Nie zaznały tego elity rządzące w Stanach Zjednoczonych Ameryki, gdzie nie wystąpiły obciążenia feudalne. Republikanizm nowożytny zapoczątkowany rewolucją amerykańską i francuską rozpowszechnia się bardzo powoli. Dosyć wspomnieć, że przed pierwszą wojną światową tylko trzy państwa w świecie przybrały formę republikańską: Stany Zjednoczone, Francja, Szwajcaria. W pozostałych niepodległych ' państwach dominują różne monarchie, królestwa lub cesarstwa z całym bagażem konsekwencji konserwatywnych w życiu politycznym i ograniczeń wol- ' ności obywatelskich. Nowa forma państwa toruje sobie bardzo powoli rację . bytu obywatelskiego. Stosunki społeczno-gospodarcze przemawiają już za nowym typem państwa. Konstytucjonalizm republikański toruje sobie drogę w wielu państwach. Przyjmuje oświeceniowe ideały ustrojowe w formie zasad i urządzeń ustrojowych oraz mechanizmów działania władzy państwowej. System rządów parlamentarnych w Europie rozpowszechnia się na wiele państw, a w Ameryce utrwala się system prezydencki. Prawo wyborcze wielu państw znosi cenzusy wyborcze, a więc zmierza do powszechności i zwiększania roli wyborców w kreacji organów państwowych. Wielkim przełomem stało się zrównanie ko~ biet z mężczyznami w politycznych prawach wyborczych, dokonane na szer 4 J. Gray, Liherali=m, Kraków 1994, s. 94. sZą skalę po pierwszej wojnie światowej. Władza wykonawcza przeszła ewolucję oddzielania się od władzy monarszej i stała się kreowaną przez ciała parlamentarne oraz przez nie kontrolowane i przed nimi odpowiedzialne. Władza sądownicza kształtuje się na zasadzie władzy niezależnej, podległej prawu i działającej na podstawie prawa. Kształtowana administracja publiczna wed~g wzorca biurokracji doskonałej Maxa Webera - wybitnego niemieckiego uczonego prawnika i socjologa - stawała się siłą decydującą w rządzeniu. Cen- tralistyczno-biurokratyczne nowoczesne państwo przesiąknięte nawykami mońarchistycznymi wyrastało na potęgę spełniającą funkcje publiczne, ale i zarazem na stojącą ponad społeczeństwem5. Państwo okresu wczesnokapitalistycznego opierając się na koncepcji liberalizmu, ewoluuje w wielu bardziej rozwiniętych krajach pod wpływem układu sił wewnątrz kraju, nacisku grup pracujących i oddziaływań radykalnych ruchów politycznych w kierunku państwa liberalno-demokratycznego bardziej dostosowanego do rozwiniętej cywilizacji ludzkiej XX wieku. Państwo tego okresu, jak każde państwo w dziejach społeczeństwa, w swoim działaniu stosuje środki przymusu i przemocy, niekiedy bardzo brutalne w okresach konfliktów społecznych i wystąpień robotniczych. Aparat państwa stał się siłą słuźebną stojącą na straży interesów sił społecznych rządzących i władających środkami produkcji. Państwo to zawsze pozostaje zdeterminowane społecznie i politycznie. Nie pozostaje siłą neutralną i obojętną na kwestie interesów społecznych. Wprowadzanie demokratycznych praw politycznych i wolności obywatelskich do urządzeń ustrojowych państw i mechanizmów życia publicznego przebiega niezwykle powoli i z wielkimi oporamib. Na upowszechnienie demokratycznych zasad prawa wyborczego trzeba było ponad wieku od czasu francuskiej Deklaracji Praw Człowieka i Obywatela z 1789 roku. Republikańska Francja zdobyła się na zrównania praw wyborczych kobiet z mężczyznami dopiero w 156 lat po proklamowaniu idei równości. Opory i zahamowania demokratyzacji źycia spoleczeństwa występują w zatrważającej skali. Klasy społeczne starego ustroju feudalnego starają się powstrzymać emancypację grup społecznych pracujących i poniżanych w dziejach historii. Na procesy przemian ustrojowych i wprowadzanie nowych urządzeń demokratycznego państwa duży wpływ wywarły idee socjalistyczne i nacjonalistyczne oraz stojące za nimi masowe ruchy polityczne, zwłaszcza w Niemczech, Francji, Wielkiej Brytanii. Należy też dostrzegać oddziaływanie rozwoju goSPodarezego, przekształceń strukturalno-społecznych i politycznych oraz świadomościowych po wielkim kataklizmie pierwszej wojny światowej, a także S ~'1. Sobolewski, Zasady demokracji btrrżua=yjr~ej i ich zastosowanie, Warszawa 1969, s. 120-124