Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Jak sugeruje R. Cayrol, dzięki mediom, a przede wszystkim telewizji, która jest uniwersalnym, ponadpokolenio- wym i międzyklasowym środkiem przekazu, apele i komunikaty wybor- cze docierają do bardzo zróżnicowanej publiczności: do zwolenników, przeciwników i do niezdecydowanych wyborców45. Po drugie — co podkreśla D. Wolton — widoczność medialna doprowadziła do permanentnej weryfikacji legitymizacji polityków i kandydatów, którzy są pod ciągłym obstrzałem opinii publicznej, są uzależnieni od kaprysów wyborców — ich sympatii lub antypatii. Obywatel — widz spektaklu politycznego — ocenia biorących w nim udział aktorów, manifestuje swoje zadowolenie, udzielając poparcia lub dezaprobatę, cofając poparcie w wyborach. Dzięki mediom widownia się rozrasta, powodując w ten sposób ciągłe poszerzanie się agory politycz- nej, na której rozgrywa się przedstawienie. Po trzecie — widownia uzyskała nowe narzędzie wpływu na aktorów politycznych, którym są sondaże wyborcze i badania opinii publicznej. Obecnie wielu polityków (prezydentów państw, premierów, liderów partyjnych itd.) rozpoczyna tydzień pracy od analizy wyników tych badań, wzywa ekspertów w celu dokonania interpretacji sondaży. 44 C.-J. Bertrand (ed.), Mźdias, Ellipses, Paris 1995, s. 200. 45 Ibidem, s. 200 ^fiYUrtl^ A łł LU'.UJłJJU Jl I^UJLJl^ZJIIJ^U Elementem modernizującym sferę publiczną są relacje między mediami a działalnością rządu i innymi instytucjami władzy. Wszechobecność środków przekazu, a przede wszystkim telewizji, sprowokowała transfor- mację pracy prezydenta, rządu, parlamentu i innych instytucji politycz- nych. Codzienna praca tych ośrodków uległa mediatyzacji, to znaczy, że ich wszystkie działania stały się widoczne i publiczne, a przez to komentowane, dyskutowane, oceniane, osądzane i krytykowane. Zdoby- wanie legitymizacji przez te instytucje, a zwłaszcza przez rząd, stało się procesem permanentnym. W efekcie instytucje te są zmuszone do poświęcania większej ilości środków i czasu na ciągłe odnawianie medialnej legitymizacji swojego działania. Oznacza to, że znaczna część wysiłków rządu, prezydenta, parlamentu itd. ukierunkowana jest na komunikowanie, na budowanie struktur zajmujących się kontaktami ze środkami przekazu, opracowywania i realizacji strategii komunikowania, zarządzania informacją polityczną i konstruowania (produkowania) przekazów symbolicznych i spektakularnych, zgodnie z wymaganiami współczesnych mediów. Wybory nie są więc dzisiaj jedynym źródłem legitymizacji władzy politycznej. Proces ten został poszerzony o spraw- ność porozumiewania się aparatu władzy z obywatelami, a także o umiejętności sięgania po narzędzia audiowizualne i wykorzystania ich w codziennej praktyce politycznej. H. Cazenaye uważa, że zasadniczą konsekwencją transformacji nowoczesnej sfery publicznej, dokonującej się pod presją mediów, głównie elektronicznych, jest możliwość ciągłej legitymizacji bądź delegitymizacji politycznej, która w epoce przed- -telewizyjnej ograniczała się jedynie do wyborów46. Te wszystkie czynniki, o których była mowa, doprowadziły do nowego zjawiska we współczesnym świecie, które wielu badaczy nazywa mediatyzacją polityki lub — jak nazywa T. 0'Sullivan — saturacją medialną społeczeństwa47. We współczesnych systemach demokratycznych rola środków masowego przekazu nie sprowadza się jedynie do dyfuzji komunikatów politycz- MEDIATYZACJA nych. Media urosły do rangi potężnego, aktywnego aktora, kreującego POLITYKI _____ 46 La Communication, Wyd. La documentation franęaise, Paris 1992, s. 67. 47 T. 0'Sullivan, B. Dutton, Ph. Rayner, Studing the Media. Ań Introduction, Arnold, London 1996, s. 1-3. 124 KOMUNIKOWANIE POLITYCZNE ISTOTA KOMUNIKOWANIA POLITYCZNEGO 125 - - ^ - r-—————" ".•.lu.BiŁiciiia. ivit;i^uiiana /%g medium is the message*6. Francuski teoretyk komunikowania — R. Debray — uważa zp w dwóch ostatnich dziesięcioleciach XX w. dokonała się „rewolucja masowych środków audiowizualnych". Do podstawowych cech teen procesu autor zaliczył: • hegemonię telewizji w systemie medialnym; • pojawienie się tzw. wideosfery, czyli nowego systemu hiperkomplek- sowej sieci powszechnego komunikowania; • mediatyzację symbolicznych więzi społecznych; • wszechobecność globalnej telewizji, odbieranej na całej kuli ziemskiej49. Rewolucja audiowizualna wywarła wielki wpływ na współczesne społe- czeństwa. P. Lecomte mówi wręcz o „uderzeniu rewolucji mediatycznej na politykę"50. Inny badacz G. Thoveron twierdzi, iż efektem ewolucji społecznych i politycznych stosunków komunikacyjnych jest wytworze- nie się relacji nowego typu, które nazywa „modelem komunikowania telewizyjnego". Ten model charakteryzują: zmediatyzowane formy ko- munikowania, zmiana technik przekazu wraz z rozwojem technik telewizyjnych, pojawienie się globalnej publiczności światowej oraz informacja jako specyficznie zbudowany obraz51. R. Cayrol proponuje, aby mówić już o „nowym komunikowaniu politycznym", na które składa się tak zwana święta trójca, do której badacz zalicza: telewizję, sondaże opinii publicznej i reklamę, a także proces amerykanizacji, chętnie nazywany przez innych autorów moder- nizacją. R. Cayrol uzasadnia to tym, że większość wzorów zachowań politycznych została przyjęta ze Stanów Zjednoczonych, i że europejskie kampanie polityczne coraz bardziej przypominają te, odbywające się w Ameryce Północnej52. Telewizja przyczyniła się do wytworzenia rzeczywistości, którą wielu autorów chętnie nazywa rzeczywistością telewizyjną lub komunikowa- niem telewizyjnym53. G. Thoveron mówi wręcz o tym, że dzięki telewizji, kampanie wyborcze i życie polityczne są niekończącym się serialem telewizyjnym, w którym politycy odgrywają role głównych bohaterów. 48 M