Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
1-1,5 mm, lejkowato skierowane ku przodowi; boczne p³atki korony d³. 3,2-3,9 mm, jêzyczkowate, w koñcowej æwiartce z¹bkowane lub klapowane, z zagiêtym do ty³u wierzcho³kiem; war¿ka d³. 3,5-4,5 mm, w koñcowej æwiartce z 2 w¹skimi ³atkami bocznymi, a u nasady z misecz-kowatym zag³êbieniem. Roœlina wytwarza wiele nowych bulw na d³ugich roz³ogach; pêdy kwiatowe czêsto w grupach. Siedlisko: Ubogie murawy i ubogie pastwiska, torfowiska niskie; do 2000 m n.p.m.; na glebach zasadowych przewa¿nie na wapieniu. Okres kwitnienia: V—VI11. Zdjêcia: Ge, Górna Bawaria, 18.6.67 (I); Au, Lichtenstein, 22. 6.74 (p). Rozmieszczenie: W umiarkowanej strefie Europy, przenika na Pó³wysep Apeniñski i Ba³kañski i w strefê przyœródziemnomorsk¹, a w Skandynawii w strefê borealn¹. Poza tym na Kaukazie i w umiarkowanej strefie na wschód a¿ do Japonii, a st¹d przez góry Chin do Himalajów. Element florystyczny: (Zach) + centr + (wsch)-przyœródziemnomorski, panoñski, karpacki, (pd) + œr-atlantycki, subatlantycki, œrodkowoeuropejski, sarmacki, (skandynawski). Kraje: Eur: PdWsch Ju Bu Rm, Pd It, Zach Ga Be Ho Br, Œr He, Au tHu Ge Da Cz Po RB, Pn Su No Fe RN, Wsch RW RE RC. W*it< Gennana dyphylla (link) par³. Synonimy: Orchis diphylla (link) samp., Coelog-lossum diphyllum (link) fiori & paol. Wygl¹d: Roœlina z 1 owaln¹ bulw¹. £odyga wys. 10-50 cm, z 1-2 pochwiastymi ³uskolist-kami u podstawy i 2 skrêtoleg³ymi liœæmi asymilacyjnymi. Dolny liœæ szerokosercowaty, d³. 3-12,5 cm i szer. 2,2-8 cm, obejmuj¹cy ³odygê, górny podobny, tylko mniejszy. Kwiatostan d³. do 13,5 cm o 10-45 kwiatach, gêsty, jednostronny. Dzia³ki okwiatu prawie jednakowej di. 3,5-4 mm; dzia³ki kielicha zielone, skierowane prosto do przodu, z kapturkowatym wierzcho³kiem; boczne p³atki korony ¿ó³tozielone, romboidalne, z wierzcho³kiem odgiêtym wstecz; war¿ka ¿ó³tozielona, szerokojêzyczkowata, z przodu 3-³atkowa z trójk¹tn¹ ³atk¹ œrodkow¹, o po³owê cieñszymi, trochê krótszymi ³atkami bocznymi wygiêtymi do do³u; ostroga d³. ok. 1,5 mm, workowata, bruzdkowana. Rozmna¿anie: Na wierzcho³ku cienkich roz³ogów korzeniowych powstaj¹ nowe bulwy, na których przez kilka lat, zanim roœlina zakwitnie, zawsze znajduje siê d³ugoogonkowy liœæ asymilacyjny. Siedlisko: Zimozielone lasy liœciaste, lasy iglaste, garigi, cieniste rozpadliny skalne; do 1000 m n.p.m. Okres kwitnienia: I—IV. Zdjêcia: Cl, Tenery-fa, 1.4.79 (I); Lu, Estremadura, 31.3.71 (p). Rozmieszczenie: Od Sardynii i Korsyki przez zachodni¹ czêœæ obszaru œródziemnomorskiego a¿ do wysp na œrodkowym Atlantyku, tylko stosunkowo blisko wybrze¿a. Na Maderze i Porto Santo, na Wyspach Kanaryjskich po zachodniej stronie archipelagu; gatunek nie notowany jednak na Lan-zarote i Fuerteventura. • Element florystyczny: Centr + zach-œródziem-nomorski, maderski, kanaryjski, centr-przyœród-ziemnomorski. Kraje: Eur: Pd Sa Co, PdZach BI Hs Lu; Air: Ag Ma Ml Cl. Habenaria tridactylites lindley Wygl¹d: Roœlina z 2 owalnymi bulwami. £odyga d³ugoœci 10--30 (-60) cm wysokoœci, z przewa¿nie 3 liœæmi odziomkowymi, u góry naga. Najni¿szy liœæ ³uskowaty, 2 górne p³askie, prawie skrêtoleg³e, w¹skie lub jajowato-owalne, d³ugoœci (1,5-) 5-18 cm, szerokoœci (1-) 15-7 cm, z kolczastym wierzcho³kiem. Kwiatostan luŸny, w¹skowalcowaty, o 2-12 (-24) kwiatach. Przysadki V, - 3/4 d³ugoœci zal¹¿ni. Kwiaty ¿ó³tawozielone, pachn¹ce. Boczne dzia³ki kielicha skierowane trochê do ty³u i zgiête, równow¹skie lub owalne, sier-powate, d³ugoœci 5-7 mm i szerokoœci 1-2,5 mm; œrodkowa dzia³ka kielicha szeroko jajowata d³ugoœci 4-6 mm, he³miasto stulone z prawie równymi, jajowatymi bocznymi p³atkami korony, p³atki z bazalnym zêbem; war¿ka d³ugoœci 7-9 mm, g³êboko trójdzielna o prawie jednakowo d³ugich, równow¹skich, odstaj¹- cych ³atkach; ostroga d³ugoœci 9-14,5 (-17) mm, w¹skosto¿kowata, skierowana ku do³owi i zagiêta do przodu. Siedlisko: Prawdopodobnie gatunek lasów wawrzynowych, obecnie wskutek niszczenia ich na du¿ych powierzchniach zepchniêty na wilgotne zbocza skalne; zdo³a³ siê przystosowaæ do zastêpczej roœlinnoœci we wrzosowiskach poroœniêtych zaroœlami i w krajobrazie upraw (na starych murach tarasów, w zdzicza³ych sadach) w siedliskach cienistych; na glebach lekko kwaœnych, przewa¿nie wilgotnych; do 800 m n.p.m. Okres kwitnienia: XI—IV. Zdjêcia: Cl, Teneriffa, 5.4.79 (I), 3.1.81 (p). Rozmieszczenie: Gatunek endemiczny wysp Kanaryjskich, przede wszystkim z zachodniej czêœci grupy wysp, natomiast na suchszych wyspach wschodnich albo rzadki (Lanzarote), albo nie notowany (Fuerteventura). • Element florystyczny: Kanaryjski. Kraj: Afr: Cl. Pokrewieñstwo: Rodzaj wystêpuje w wielu setkach gatunków w tropikach i subtropikach. Pletanthera algeriensis batt & trabut Synonim: P. chlorantha subsp. algeriensis (BATT & TRABUT) EMBERGER. Wygl¹d: Roœlina o 2 ja-jowato-podtugowatych bulwach. £odyga wys. 25-70 cm, u podstawy z 1-2 tuskolistkami, przy ziemi z 2 du¿ymi liœæmi, a nad nimi z 4-6 ma³ymi listkami rozmieszczonymi na ³odydze. Dolne liœcie skoœnie wzniesione, szerokolancetowate d³. 9-30 cm i szer. 2-5 cm. Kwiatostan d³ do 25 cm, gêsty, z ob fitymi kwiatami, robi¹' cy wra¿enie w¹skiego (kwiaty s³abo odstaj¹ce) przysadki czêsto du¿e, d³u¿sze od kwiatów. Kwia ty ¿ó³tozielone, mniejsze ni¿ u P. chlorantha. Œrodkowa dzia³ka kielicha szerokosercowata, d³ i szer. 6-8 mm i tej samej d³ugoœci, lancetowate szerokoœci 2-2,5 mm boczne p³atki korony he³mia-sto skupione; boczne dzia³ki kielicha jajowate, d³ugoœci 8-11 mm i szerokoœci 4-6 mm, trochê wklês³e, nie skrêcone do przodu albo tylko lekko, odstaj¹ce; war¿ka w¹skojêzyczkowata, d³ugoœci 8-12 mm i szerokoœci 1,7-3,4 mm, z przodu czêsto silnie zakrzywiona ku ty³owi; ostroga d³ugoœci 19-24 mm, w tylnej po³owie sp³aszczona bocznie i (patrz¹c z boku) trochê rozszerzona. Py³kowiny ustawione skoœne wzglêdem siebie. Siedlisko: Mokre ³¹ki; do 2100 m n.p.m. Prawdopodobnie wszystkie siedliska na równinie zosta³y zniszczone przez melioracje, dlatego obecnie roœnie przewa¿nie w piêtrze górskim. Okres kwitnienia: V-VI. Zdjêcia: Ma, œrodkowy Atlas, 20. 5.80 (I), 23.5.81 (P). Rozmieszczenie: Zachodnie obszary œródziemnomorskie, g³ówne wystêpowanie w pó³nocnej Afryce w Maroku, na wschód siêga do regionu Algieru; w Europie znany ze Sierra Nevada. • Element florystyczny: Zach-œródziemnomorski. Kraje: Eur: PdZach Hs, Afr: Ag, Ma. Pla³anthera holmboei h. lindb. fil. Synonim: P. chlorantha subsp. holmboei (H. LINDB. fil.) J. J. WOOD. Wygl¹d: Bardzo podobny do P. algeriensis, bardziej ró¿ni¹cy siê cechami iloœciowymi ni¿ jakoœciowymi; roœliny przewa¿nie mniej okaza³e z krótszymi liœæmi i o kwiatostanie luŸniejszym, ubo¿szym w kwiaty; dzia³ki okwiatu przy tej samej d³ugoœci trochê wê¿sze, boczne dzia³ki kielicha czêsto silniej skrêcone; ostroga równie¿ bocznie sp³aszczona, ale nie (czy nigdy?) rozszerzona. Siedlisko: Lasy sosnowe, równie¿ garigi; w piêtrze górskim; do 2000 m n.p.m.; na glebach œwie¿ych lub zmiennie wilgotnych. Okres kwitnienia: V—VII. Zdjêcia: Cy, obszar Troodos, 6. 5. 80 (I), uprawa 11. 4