Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Działają tu wpływy kul- turowe. Istnieją określone formy nacisków kulturowych wywieranych na chłopców i dziewczęta zmierzające do uczenia ról męskich i ko- biecych. Już wczesne zabawy dzieci dzielą się na odpowiednie dla chłopców i odpowiednie dla dziewczynek. (Hurlock, 1960, s. 582—583). W czasie adolescencji występuje nowa forma przejawów potrzeby izolacji — izolowanie się młodzieży od starszych i antagonizm między „starszym i nowym pokoleniem". Dzieci zaczynają buntować się przeciw dorosłym i działać sprzecznie z ich wymaganiami. Robią coś innego od tego, czego domagają się od nich dorośli. Między okresem pokwitania a okresem adolescencji występuje krótki okres, w którym młodzież bardzo intensywnie przywiązuje się do pewnych obiektów i bardzo szybko porzuca je, izolując się od nich całkowicie. Psychoanalitycy tłumaczą to tym, że dziecko chce się oderwać od obiektów, które były przedmiotem miłości w dzieciństwie, a miały charakter „kazirodczy" np. ,,miłość" chłopca do matki i dziewczynki do ojca. Typowym wyrazem takiej obrony przed tymi edypalnymi kateksjami libido jest izolowanie się od własnej rodziny i traktowanie jej jako obcej. Młody człowiek próbuje szukać innych zastępczych przywiązali i więzi, aby stępić więzi rodzinne. (B l u m, 1964, s. 141). Za jedną z tendencji potrzeby izolacji w świecie zwierzęcym można 346 Część II: Rozwój osobowości uważać tendencję do zachowywania między osobnikami tego samego ga- tunku określonego dystansu. Ullrich pisze, że np. mewy przebywające nad brzegiem morza siedzą obok siebie na odległość wyciągniętej szyi łącznie z głową i dziobem. Nazywa to dystansem dziobania. Większość zwierząt kręgowych silnie unika członków tego samego gatunku. Zdaniem Lorenza większość zwierząt zachowuje taki dystans, aby nie mogły wywęszyć swojej obecności. Sensem zachowania dystansu jest to, że zwierzęta określonego gatunku są równomiernie rozmieszczone na zostającej do ich dyspozycji przestrzeni życiowej. A to z kolei sprzyja przetrwaniu. Aby zachować dystans od innych zwierząt, określony osobnik oznacza „swój teren". Jeżeli zwierzę tego samego gatunku przekracza tę granicę naraża się na atak właściciela obszaru. Zwierzęta znakują granicę swego terenu w różny sposób. Niektóre małpy oddają mocz na powierzchnię dłoni, nacierają dłońmi podeszwy stóp i pozostawiają ślady zapachowe na swoim terenie. Samce lwy oznaczając swój teren opryskują busz moczem, albo oddają mocz na ziemię w określonych miejscach. Większość ptaków „obśpiewuje" swoje terytorium. Przez śpiew daje znać innym ptakom tego samego gatunku, że terytorium jest zajęte i że z chwilą najścia intruza będzie bronione. Zdaniem Ullricha oznakowanie własnego terytorium ma jeszcze i ten sens funkcjonalny, że obce zwierzę nie wkracza na teren właściciela i samo oznakowanie zabezpiecza przed rozpoczęciem walki. (Ullrich, 1973, s. 273, 242—245. 215— 2U>). Trzeba tu jeszcze dodać, że posiadacz określonego terytorium czuje się na nim pewnie, a intruz wkraczający na teren nie swój niepewnie Ten rodzaj niepewności i zahamowania, jaki cechuje intruza przeważa 'i reguły (jeżeli już dojdzie do walki) szalę na korzyść prawowitego właściciela. Z kolei właściciel terytorium czuje się najpewniej w samym środku swojego obszaru. Według Dubosa tendencja do zachowywania pewnego dystansu w stosunku do współtowarzyszy jest prawdopodobnie taką biologiczną potrzebą jak u zwierząt. U ludzi zachowywanie dystansu jest warunkowane przez kulturę. Przyjęta odległość między różnymi ludźmi w grupie w różnych typowych sytuacjach jest różna w różnym typie kultury. Ludzie wychowywani w środowisku, w którym za właściwy uważa się bliski kontakt, wydają się agresywni tym, którzy pochodzą z grupy uważających za właściwą większą separację fizyczną. Odwrotnie ci drudzy są w oczach pierwszych zimni, powściągliwi i sztywni. (Dubos, 1970,5.121—122). 347 R. U: Rozwój potrzeb psychicznych Na związek potrzeby izolacji z potrzebą bezpieczeństwa wskazuje w życiu zwierząt izolowanie się dystansem od potencjalnych wrogów. Stada zwierząt żyjące w środowisku naturalnym zachowują w stosunku do innych zwierząt taki dystans, który umożliwia im bezpieczną ucieczkę. U ludzi izolacja miejscem, przestrzenią znalazła swój wyraz w nie- których zwyczajach i nawykach kulturowych. Tak np. w stosunku do osoby znaczącej w grupie — władcy, osoby wysoko postawionej obo- wiązuje dystans, nie wolno za bardzo zbliżać się, nie wolno pierwszemu odzywać się. Rolę izolatora między osobą ważną a tłumem pełni także orszak, straż przyboczna, osoby towarzyszące. POTRZEBA BEZPIECZEŃSTWA Ogólną nazwą potrzeby bezpieczeństwa nazywamy trzy wyróżnione i scharakteryzowane przez Murraya potrzeby: — potrzebę unikania urazu fizycznego, — potrzebę unikania urazu psychicznego ze strony innych osób, — potrzebę unikania urazu psychicznego (poniżenia) we własnych oczach