Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
.., op. cit., s. 238 150 14 Konstytucje Wielkiej Brytanii , op. cit., s. 239 15 Konstytucje Wielkiej Brytanii , op. cit., s. 260 151 Ÿród³a informacji jednoczeœnie czyni¹c winnym za ewentualne nadu- ¿ycia redaktora korzystaj¹cego z tego¿ Ÿród³a czy te¿ powo³uj¹cego siê nañ, jak równie¿ redaktora naczelnego pisma, w którym zamieszczono materia³ autora nieznanego, lub niedostêpnego dla szwajcarskiego wy- miaru sprawiedliwoœci: „Kiedy autor artyku³u zamieszczonego w gaze- cie lub czasopiœmie nie jest znany lub nie mo¿e stan¹æ przed s¹dem w Szwajcarii, albo w publikacji dokona³ nadu¿yæ bezwiednie lub wbrew w³asnej woli (pod przymusem np. redaktora naczelnego - przypis auto- ra) wówczas konsekwencje karne ponosi redaktor odpowiedzialny, trak- towany jako sprawca czynu. Redaktor nie jest zobowi¹zany do ujawnienia nazwiska autora. Ani przeciw redaktorowi odpowiedzialnemu, ani wy- dawcy, czy w³aœcicielowi nie mo¿na przedsiêwzi¹æ ¿adnych œrodków zmierzaj¹cych do wymuszenia na nim ujawnienia nazwiska autora."16 Kolejn¹ wa¿n¹ regulacj¹ jest przyznanie prawa do polemiki. W przy- padku stwierdzeñ prasowych niezgodnych z prawd¹ jednostka lub in- stytucja ma prawo domagaæ siê publikacji przedstawiaj¹cej jej punkt widzenia. Nie jest to kalka francuskiego prawa do odpowiedzi, ale nie- w¹tpliwie to rozwi¹zanie s³u¿y³o prawodawcy szwajcarskiemu za wzór. Podobnie jak we wszystkich systemach prasowych ochronie podlega tajemnica pañstwowa jak równie¿ dobra osobiste jednostki, w tym przede wszystkim prawo do ochrony integralnoœci osobistej (prywat- noœæ) oraz ochrona czci. Znanym tak¿e w innych rozwi¹zaniach pra- wnych jest wreszcie, gdy wszelkie szczególne œrodki ostro¿noœci zawiod³y i dosz³o do prasowego nadu¿ycia, s¹dowy zakaz publikacji wzglêdnie kolporta¿u. Szczególn¹ osobliwoœci¹ szwajcarskiego prawodawstwa jest wprowa- dzony w 1948 r., stosowany wobec niepo¿¹danych cudzoziemców, za- kaz wypowiadania siê (Redeverbot). Zastosowano go na przyk³ad w 1974 r. w stosunku do przebywaj¹cych w Genewie przedstawicieli hiszpañskiej partii komunistycznej: La Passionarii i Santiago Carrillo17. Kontrolê nad œrodkami masowego komunikowania sprawowaæ mog¹ tak¿e obywatele. Dokonuje siê ona g³ównie poprzez listy czytelników do redakcji. Inn¹ mo¿liwoœæ daj¹ krytyczne wobec mediów stowarzysze- nia i organizacje obywatelskie, które s¹ obecnie bardzo popularnymi w Szwajcarii instytucjami. Zrzeszaj¹ one liczne grono cz³onków, rekru- tuj¹cych siê z przedstawicieli inteligencji, w tym wiele autorytetów moralnych. Powsta³y w celu zwiêkszenia oddzia³ywania krytyki, wpro- wadzania pewnych zmian i podejmowania inicjatyw prewencyjnych po- przez profesjonaln¹ dzia³alnoœæ publicystyczn¹. Wspomniane organizacje obywatelskie maj¹ doœæ szeroki zakres praw i obowi¹zków. Na mocy przyjêtej w 1958 r. noweli konstytucji, administracja pañ- stwowa przy udzielaniu finansowego wsparcia narodowej dzia³alnoœci filmowej ma obowi¹zek „wys³uchaæ zdania w³aœciwych stowarzyszeñ kulturalnych"18. Sama posi³kuje siê te¿ ró¿norodnymi cia³ami spo³ecz- nymi. W 1965 r. powo³ano do ¿ycia Conseil de la Science (Radê do Spraw Nauki) a w 1969, w ramach Ministerstwa Spraw Wewnêtrznych powsta³a Komisja Ekspertów do Spraw Polityki Kulturalnej. O¿ywion¹ dzia³alnoœæ prowadzi równie¿ Pro HeWetia, istniej¹ca od 1938 r. auto- nomiczna instytucja u¿ytecznoœci publicznej, finansowana przez w³adze zwi¹zkowe. Skupia wokó³ siebie, na zasadach dobrowolnej wspó³pracy specjalistów z ró¿nych dziedzin ¿ycia uczonych, artystów, polityków i publicystów. Jej zadaniem jest rozwijanie i propagowanie dorobku kul- turalnego w kraju i za granic¹. Organizuje wiêc festiwale muzyczne i te- atralne, wystawy ksi¹¿ki i grafiki, popiera badania folklorystyczne. Przyznaje stypendia pobytowe dziennikarzom zagranicznym, pragn¹cym zapoznaæ siê z problemami politycznymi, spo³ecznymi, gospodarczymi czy kulturalnymi Szwajcarii. Konstytucja Szwajcarii (art. 33 pkt. 1) przewiduje mo¿liwoœæ uzale¿- nienia wykonywania wolnego zawodu od przedstawienia œwiadectwa uzdolnienia19. Dziennikarstwo jest jednak zawodem otwartym. W za- chodniej Szwajcarii zwi¹zki zawodowe wydawców (Union romande jo- urnaux) i dziennikarzy (Association de la presse suisse), w trosce o poziom wykszta³cenia, podpisa³y uk³ad zobowi¹zuj¹cy pracodawców do zatru- dniania tylko tych dziennikarzy, którzy odbyli dwuletni kurs praktykanc- ki, z³o¿ony zarówno z czêœci praktycznej, jak i teoretycznej. Uniwersytety w Bernie i Neuenburgu prowadz¹ wyk³ady i seminaria warsztatowe z zakresu dziennikarstwa. Na uniwersytecie w Zurychu ist- nieje Wydzia³ Publicystyki. Uniwersytet we Fryburgu posiada Instytut 16 Handbuch der Weltpres.se, op. cit., s. 480 n J. Wojtowicz, op. cit., s. 268 ; 18 Konstytucje Wielkiej Brytanii,...., op. cit., s