Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
26 ROZDZIALI TEORIA OSOBOWOŚCI GŁÓWNE POJĘCIA Osobowość (personality). Charakterystyki osoby, które wyjaśniają spójne wzorce zacho- wania. Struktura (structure). W teorii osobowości pojęcie związane z bardziej trwałymi i stabil- nymi aspektami osobowości. Dynamika (process). W teorii osobowości pojęcie związane z motywacyjnymi aspekta- mi osobowości. Zakres (bandwidth). Pojęcie związane z ob- szarem zjawisk wyjaśnianych przez teorię. Wierność (fidelity). Pojęcie związane z do- kładnością lub jasnością, z jaką teoria wyja- śnia zjawiska. PODSTAWOWE TWIERDZENIA 1. Wszyscy zachowujemy się jak psychologowie osobowości, kiedy staramy się obserwować, wyjaśniać i przewidywać zachowanie człowieka. 2. Teorie osobowości stawiają następujące pytania, które dotyczą ludzkiego funkcjonowania: co? (struktura), dlaczego? (dynamika) i jak? (wzra- stanie i rozwój). Formułują również pytania o naturę psychopatologii i zmiany osobowości. 3. W czasie względnie krótkiego okresu istnienia psychologii osobowości badacze postawili szereg pytań. Odpowiedzi na te pytania odgrywają istotną rolę w określeniu podstawowych charakterystyk teorii rozwija- nej przez danego badacza. 4. W porównaniu z przeciętnym człowiekiem, psychologowie osobowości do- konują bardziej systematycznych obserwacji, budują teorie bardziej precy- zyjne i dokonują bardziej rygorystycznego testowania konkretnych predyk- cji. 5. Kiedy przeprowadzamy ocenę teorii, interesują nas kryteria zakresu obo- wiązywalności, prostoty i znaczenia dla badań. 6. Teorie organizują istniejącą wiedzę i sugerują odpowiedzi na pytania, które dotyczą tego, czego jeszcze nie wiemy. Chociaż rola teorii w bada- niu osobowości była przedmiotem kontrowersji, to jednak sugeruje się, że teoria jest ważna dla naszych celów - rozumienia i wyjaśnienia ludz- kiego zachowania. NAUKOWE BADANIE LUDZI DANE PSYCHOLOGII OSOBOWOŚCI OCENA ALTERNATYWNYCH CELE BADAŃ: RZETELNOŚĆ, PODEJŚĆ DO BADAŃ TRAFNOŚĆ, ETYKA BADAŃ Studium przypadku i badania Rzetelność kliniczne: mocne i słabe strony Trafność Wykorzystywanie sprawozdań Etyka badań i polityka społeczna werbalnych TRZY OGÓLNE PODEJŚCIA DO Badania laboratoryjne BADAŃ i eksperymentalne: mocne Studium przypadku i badania i słabe strony kliniczne Badania korelacyjne Reakcje na stres pola walki i kwestionariuszowe: mocne Badania laboratoryjne i słabe strony i eksperymentalne Podsumowanie mocnych i słabych Wyuczona bezradność stron Kwestionariusze osobowości TEORIA OSOBOWOŚCI I BADANIE i badania korelacyjne OSOBOWOŚCI Wewnętrzne - zewnętrzne POMIAR OSOBOWOŚCI poczucie kontroli I PRZYPADEK JIMA Atrybucje przyczynowe: styl GŁÓWNE POJĘCIA wyjaśniania PODSTAWOWE TWIERDZENIA Kwestionariusz Stylu Atrybucyjnego (ASQ) Styl wyjaśniania Tematyka rozdziafu Trzech studentów z kursu poświęconego osobowości pracuje razem nad projektem badawczym, który dotyczy wpływu motywacji osiągnięć na wyniki na studiach. Podczas pierwszego spotkania zdają sobie sprawę, że różnią się radykalnie co do procedury, jaką chcą przyjąć. Alex jest przekonany, iż najlep- sze będzie prześledzenie zachowania jednego studenta w czasie semestru, szczegółowe zapisywanie wszystkich ważnych informacji (oceny, zmiany w mo- tywacji, odczucia dotyczące kursów itd.), tak aby uzyskać pełny i pogłębiony obraz. Jednak Sarah uważa, że pomysł Alexa nie jest dobry, ponieważ wnio- ski dotyczyłyby tylko jednej osoby. Zgodnie z jej podejściem należy opraco- wać zestaw ogólnych pytań i zebrać pisemne odpowiedzi od maksymalnie wielu studentów. Michael wszakże sądzi, że najlepszym sposobem zrozumie- nia zjawisk jest prowadzenie eksperymentów. Zgodnie z jego podejściem na- leżałoby sprawić, że niektórzy ludzie będą mieli wysoką motywację, a inni niską, a następnie zmierzyć, jak wypadli w teście. Studium przypadku, badania kwestionariuszowe i eksperyment laboratoryj- ny są trzema głównymi metodologicznymi podejściami stosowanymi w bada- niach osobowości. Pierwszym zagadnieniem, jakie zostanie omówione w tym rozdziale, są cztery typy danych o ludziach, które są gromadzone przez bada- czy osobowości. Następnie przedstawimy trzy główne podejścia do badań, obrazując ich względne zalety i wady na przykładzie badań dotyczących stre- su, poczucia bezradności i kontroli