Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Przyjęta data oznacza bowiem początek występowania paru ośrodków władzy w Polsce. Przemiany społeczne jed- nak pogłębiały ten stan rzeczy przynaj- mniej przez następne sto lat, rozpoczęły się zaś znacznie wcześniej. Jednolita władza dokonała wszakże dzieła, które przetrwało rozbicie dzielnicowe. W ciągu około dwu- stu lat poprzedzających testament Krzy- woustego Polska ostatecznie wyodrębniła liLlll\ţLllt,ţ JYYlLl\1Wiiţ-t ţYYvţ v i rycznej, politycznej i kultun czął się wówczas proces ksztal nopolskiego języka. Istotnyt wyodrębnienia państwowośc z jednej strony walka o utrzyţ żności od cesarstwa, z druţ ekspansja terytorialna pierw na obszary przyległe. W okresie wczesnej mona skiej wytworzyły się podstaw, stwowego związanego z włţ organizacją militarną i skarb ciągu całego wieku XI spra n zie atr monialneţ walki między pretendentami wa słabość władzy centralnej nie ograniczali możni. Ci osţ zapewne zwyczajową rad< księcia, spośród nich rekrutţ urzędnicy dworscy, jak pal komornik itp., których funk wywodziły się z obowiązków okresach silniejszej władzy c żęta odwoływali się zapewnE regowego rycerstwa i wolnej 1 skiej, wyrażanej na zjazdacl 38 Polska w połowie XII w., w poezątkach rozbicia dzielnicowego Fragment tzw. drzwi płockich z F zbrojnych wojów. Połowa XII w. wy. Wyższym urzędni iem ył komes pro- wincji, jak np. Mazowsza czy Śląska, rezy- dujący w jednym z głównych grodów pań- stwa. Działalność państwa przejawiała się szczególnie w dziedzinie skarbowej i milita- rnej. Organizacja państwowa wymagała ściągania licznych danin i egzekwowania posług od ludności, dzięki którym grupa rządząca mogła wykonywać władzę i jed- nocześnie rozszerzała swoje podstawy ma- terialne dające jej znaczenie polityczne. Do najważniejszych opłat i usług należały: na- rzaz - danina w bydle, powołowe - dani- na od sprzężaju, szron - danina łowiecka, stan - obowiązek utrzymywania przejeż- dżającego księcia wraz z drużyną, stróża- obowiązek prac obronnych itp. Wyprawy wojenne stanowiły dodatkowe źródło do- chodów skarbu państwa; do legendy prze- szły bogactwa, które uwiózł ze sobą Brzety- sław czeski po zdobyciu Gniezna. Oezywiście skarbiec centralny - zresztą Odsłonięte szczątki konstrukcji wału obronnego gro- du wrocławskiego 40 zapewne podzielony między główne ośrod- ki prowincji -- nie obejmował wszystkich dóbr materialnych uzyskiwanych przez księcia. Daniny ściągane od ludności gro- madzone były w grodach i w dużym stop- niu przeznaczone na ich potrzeby. Okręgi grodowe, kasztelanie, tworzyły bowiem tak- że sieć organizacji wojskowej kraju, stano- wiąc łańcuch obronny na granicach pań- stwa - nad Odrą, nad Notecią - i wzmac- niając ważne przeprawy lub chroniąc różne tereny osadnicze. Monarchia wczesnofeudalna potrafiła też znacznie rozbudować aparat wojenny. Grody piastowskie były silnie ufortyfiko- wane drewnianymi wałami obronnymi, u- mocnionymi ziemią i przedzielonymi fosa- mi z wodą. W grodach rezydowała stale załoga wprawna w różnych metodach walk obronnych, o których skuteczności świad- czą niepowodzenia niemieckie z 1017 czy 1109 r. W arsenałach grodów znajdowały się "koła zbrojne stalowymi zębami" służą- ce do miażdżenia przeciwników, "haki że- lazne" do porywania wspinających się na wały najeźdźców, zapasy smolnych drew, ţtóre zapalone rzucano na oblegających, kotły do przygotowywania wrzątku itp. Arxnia polska posiadała też sprzęt oblęż- niczy: machiny z zaostrzonymi palami i po- mostami, z wielkimi i małymi kuszami słu- żącymi do wyrzucania kamiennych pocis- ków. Tak wojska grodowe, jak i oblężnicze składały się z oddziałów piechoty zorgani- zowanej zapewne według przynależności terytorialnej. Jednostką operacyjną był tu być może oddział liczący I000 zbrojnych. W ciągu dwóch pierwszych stuleci coraz większe znaczenie uzyskiwała jazda, a to prţewagi rycerstwa nau womymr xmiecia rni. Jazda, stanowiąca drużynę ksigcia i prawdopodobnie innych wielkich dostojni- ków (arcybiskupa, palatyna), podzielona była na szyki - być może liczące około 300 rycerzy - i uzbrojona w tarcze skórzane, oszczepy, topory, często i w miecze. Pie- chota zbrojna była także w łuki i proce. Struktura wojska odpowiadała struktuţ rze społecznej wytworzonej we wczesnym okresie istnienia organizacji państwowej. pr2emiany gospodarcze i społeczne w XI-XII w. Kluczową dziedziną gospodarki stano- wiło rolnictwo. Większość ziem uprawnych ówczesnej Polski poddana była stałej eks- ploatacji w indywidualnych gospodar- stwach. W ciągu omawianych stuleci nastą- pił poważny postęp w rolnictwie. Dotych- czas wykorzystywano w ciągu roku część posiadanych gruntów, resztę zaś pozosta- wiono odłogiem, teraz stopniowo zaczęto stosować regularne okresowe ugorowanie, co w konsekwencji doprowadziło do wy- tworzenia się systemu trójpolowego. Kolej- no uprawiano pola pod zboża ozime, jare, a następnie przez rok pozostawiano je od- łogiem. Ziarno mielono na ręcznych żar- nach i dopiero pod koniec XII w. upowsze- chniły się młyny. Weszły w użycie radła zaopatrzone w żelazne okucia, zaczęto, acz w bardzo ograniczonym stopniu, stosować nawożenie. Zwiększyło się znaczenie żyta, pszenicy; w dalszym ciągu uprawiano pro- so, rośliny strączkowe, niektóre warzywa. Ważne uzupełnienie rolnictwa stanowiła hodowla, przede wszystkim wołów, które wykorzystywano do orki, następnie świń (wypędzanych na lato do lasów) i owiec. Konie hodowane były raczej na potrzeby wielkiej własności. Wykorzystywano nato- miast dość powszechnie pszczoły, głównie leśne, tym batdziej że wosk stanowiłjeden z cenniejszych produktów eksportowych. Zajmowano się rybołówstwem i myślist- wem, które w poważnym stopniu uzupeł- vvynviţy,ţywauv ţvwţţţţţ u leśne, wypas), uzupełniając gospodarkę wiejską. Jednak ści ograniczane były coraz uprawnienia panującego. Najistotniejszym zjawisk cym na wsi był wzrost wielk ziemskich i tym samym p społecznej, która, podobniţ krajach Europy, opierała sţ czenie polityczne na feud; kach własnościowych. Ze źr tnienie kilku wielkich rodż czych: późniejszych Topo rych przedstawicielem był dańców (Skarbimir), Łat Włostowic), Gryfttów, Pah żów. Do największych po skich należeli biskupi i opa mniejszym stopniu - wy państwowi