Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard

41-45). Badanie potrzeby bezpieczeństwa oraz poczucia pewności siebie jąkającej się młodzieży przed i po terapii przeprowadziła E. Sobczak. Wyniki jej badań wskazują, że dzięki terapii osoby jąkające się nabierają zaufania do siebie, zaczynają wierzyć we własną wartość oraz akceptować siebie takimi, jakie są i czują się akceptowane przez innych. Wyniki pomiarów korelacji potrzeby bezpieczeństwa i pewności siebie przed i po terapii ujawniły, że zachodzi ona w przypadku unikania urazu ze strony innych i unikania urazu fizycznego. Im większe nasilenie potrzeby bezpieczeństwa, tym większa pewność siebie (E. Sobczak 1995, s. 68-69). 7. Lęk i agresja u jąkających się dzieci i młodzieży Pojawienie się lęku w życiu człowieka jest znakiem przeżywania jakichś problemów istniejących bądź w świadomości, bądź w nieświadomości. Im większe nasilenie lęku, tym gorsze funkcjonowanie osobowości. Prawdą jest, że niewielki lęk może odgrywać rolę pozytywna, szczególnie wówczas, gdy nie tylko nie paraliżuje funkcjonowania człowieka, ale jest przyczyną większej Psychologiczne problemy dzieci i młodzieży jąkającej się 145 mobilizacji do działania. Dzieje się tak wtedy, gdy występuje on w granicach normy. Lęk może jednak spełniać również rolę destrukcyjną. Dzieje się tak wówczas, gdy występuje on w stanie podwyższonego napięcia wtedy jest on przyczyną nieskoordynowanych działań, paraliżujących tak proces myślenia, mówienia, jak i samo działanie. Im większe jest jego nasilenie i dłużej trwa, tym poważniejsze może wywołać skutki psychologiczne w osobowości człowieka. Jeżeli taka jest natura lęku, to jego działanie wywierać może bardzo niekorzystne skutki w życiu, to znaczy w funkcjonowaniu człowieka. Tym bardziej negatywne piętno odciska lęk na osobowości i psychice jąkających się. Dlatego lęk, który często występuje z różnoraką agresją, jest przedmiotem zainteresowań i badań psychologów zajmujących się osobowością i terapią jąkających się dzieci i młodzieży. Przeprowadzone badania psychologiczne nad tymi zmiennymi w grupie jąkających się wykazały, że żyją oni w ciągłym strachu przed zająknięciem się. Ten stan niepewności wpływa bardzo negatywnie na psychikę i samopoczucie jąkającego się. Po jakimś czasie pojawia się wstyd, niechęć i lęk przed mówieniem. Z tego tytułu pojawia się również poczucie mniejszej wartości. To przekonanie jąkającego się, warunkuje jego zachowanie aż do zmiany trybu życia, a nawet celów życiowych. Taka sytuacja jest źródłem stałych i przykrych przeżyć. Niemożność dzielenia się z otoczeniem swoimi myślami oraz świadomość tego, jak przykre wrażenie wywiera ich mowa na otoczenie przygnębiają ich jeszcze bardziej i doprowadzają do krańcowych sytuacji, a nawet do rozpaczy (L. Sty-czek 1980, s. 317-318). Dlatego wielu jąkających się rezygnuje ze swoich zamierzeń i ambicji oraz z życia społecznego i towarzyskiego. W porównaniu z grupą kontrolną młodzież jąkająca się jest hardziej impulsywna i ujawnia brak kontroli nad agresywnością, negatywnym nastawieniem do niektórych aspektów własnej osobowości, swoim zachowanie sprawia wrażenie buntowniczej i aroganckiej nieliczącej się z innymi. (J. Bielecki 1988, s. 57-74). Tendencje agresywne ujawniają się w napastliwości fizycznej, po-Nredniej i silniejszej skłonności do negatywnych reakcji. Z nadmierną agresywnością łączy się często przewrażliwienie. Jąkają-v się przeżywa i odczuwa nienawistne uczucia, które zostały 146 Jan Bielecki wyparte i zepchnięte do podświadomości. W związku z tym powstaje w nim poczucie winy, które wpływa na niepewne zachowanie w stosunku do ludzi mówiących płynnie. Dlatego też coraz bardziej odsuwa się od otoczenia, unika kontaktów z ludźmi, gdyż kontakty z nimi przynoszą mu same przykrości, co powoduje wybuchy gniewu i złości. Młodzież jąkająca się ujawnia silniejsze stany lękowe niż ich koledzy mówiący płynnie. Świadczy to o zmniejszonym poczuciu bezpieczeństwa jako właściwości obrazu siebie. Wszystkie sytuacje związane ze szkołą są pasmem ciągłych stresów psychicznych, lęku przed ośmieszeniem się przed kolegami, jak i przed nauczycielami. Lęk, jaki przeżywają uczniowie jąkający się, jest stale przepojony negatywnymi uczuciami, dlatego że żyją oni pod stałą presją - raz silniejszą - a kiedy indziej słabszą - w zależności od sytuacji. J. Kałużyński przeprowadził badania nad jąkającymi się dziećmi. Na podstawie tych badań wyróżnił następujące cechy takich dzieci: brak umiejętności narzucania swego zdania innym, brak wiary we własne siły i w możliwość płynnego mówienia, bojaźliwość, wybuchowość, ciągłe rozdrażnienie, unikanie towarzystwa, szukanie samotności oraz przygnębienie i smutek. Kałużyński uważa, że cechy te nie są czymś niezmiennym. Brak wiary mimo, że rozciąga się na wszystkie poczynania związane z potrzebą mówienia, nie jest uniwersalnym brakiem wiary (J. Kałużyński 1971, s. 141-142). W podyplomowym Studium Logopedycznym Uniwersytetu Warszawskiego przeprowadzono badania za pomocą czternasto-czynnikowego Kwestionariusza Cattella na grupie jąkających się dzieci. Na podstawie tych badań wyciągnięto następujące wnioski: jąkające się dzieci są nastawione bardziej introspektywnie, są bardziej podejrzliwe i uparte oraz cechuje je sztywniejsza postawa. Są bardziej niestałe emocjonalnie i wykazują brak tolerancji na frustrację oraz ujawniają trudności z przystosowaniem się. Są bardziej pobudliwe i niecierpliwe, ujawniają także liczne symptomy nerwowości. Mają bardziej niedojrzały charakter oraz wykazują brak panowania nad sferą emocjonalną. Trzeźwo myślą, a nawet potrafią być cynikami. Są pełne rezerwy i umieją się liczyć z rzeczywistością. Charakteryzują się większym niepokojem niż dzieci mówiące płynnie. 4 Psychologiczne problemy dzieci i młodzieży jąkającej się 147 8. Obraz samego siebie wśród jąkającej się młodzieży Badania nad obrazem samego siebie wśród jąkającej się młodzieży przed i po terapii prowadziła A. Bednarczyk. Uzyskane wyniki pozwalają stwierdzić, że psychoterapia wpłynęła pozytywnie na podwyższenie poziomu zaufania do siebie i pozwoliła odzyskać wiarę we własne siły. Wpłynęła też na większe otwarcie się na otoczenie i współpracę z innymi ludźmi. Otrzymane wyniki pozwalają na stwierdzenie, że jąkający się po psychoterapii nabrali większej pewności siebie w zachowaniu wobec innych oraz zmniejszyła się ich skłonność do hamowania negatywnych impulsów