Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
wojewoda krakowski Jan Ossoliñski ufundowa³ w Toporowie parafiê rzymskokatolick¹. W póŸniejszym okresie dobra toporowskie nale¿a³y m.in. do Koniecpolskich, potem Potockich i Kossakowskich. W sierpniu 1649 r. w Toporowie zatrzyma³ siê obozem Jan Kazimierz, zd¹¿aj¹c na odsiecz Zbara¿a obleganego przez wojska Chmielnickiego. Wed³ug Sienkiewicza tu w³aœnie król przyj¹³ przedzieraj¹cego siê z wieœciami Jana Skrzetuskiego. 234 Truskawiec * Koœció³ katolicki o eklektycznej architekturze wybudowa³ w 1889 r. proboszcz toporowski ks. Jan Hula. Jest to budowla na planie krzy¿a, oszkarpowana, z oknami ostro³ukowymi i fryzem arkadowym. Na pocz¹tku lat dziewiêædziesi¹tych, po przejêciu przez Cerkiew, dodano kopu³ê nad czêœci¹ centraln¹ i poz³acane, ozdobne kopu³ki. Do wnêtrza wstawiono ikonostas, a œciany pokryto nowymi malowid³ami. Ze starego wyposa¿enia pozosta³o tylko epitafium ks. Jana Huli. * Synagoga z koñca XIX w. (w po³udniowej czêœci miasteczka), po II wojnie œwiatowej przebudowana i u¿ywana do potrzeb gospodarczych. Budynek murowany z ceg³y, tynkowany, na planie kwadratu, nakryty czterospadowym dachem. Wszystkie elewacje podzielone prostymi pilastrami. W œcianie zachodniej skromny portal g³ównego wejœcia. We wnêtrzu dawny drewniany strop zast¹piono betonowym. Zachowa³ siê obiegaj¹cy œciany g³ównej sali drewniany karnisz ze œladami polichromii. Wed³ug spisu z 1826 r. w miasteczku istnia³a wówczas drewniana synagoga zbudowana w 1770 r. W 1939 r. w Toporowie ¿y³o 300 ¿ydowskich rodzin. ¯ydzi byli w³aœcicielami znacznej liczby budynków otaczaj¹cych rynek. Cmentarz katolicki le¿y w pó³nocnej czêœci miejscowoœci, przy drodze do Ogl¹dowa. W stanie szcz¹tkowym. Zachowa³y siê dwa cenne pomniki: Antoniego Everarda, ¿o³nierza wojsk polskich w 1831 r., oraz proboszcza toporowskiego ks. Jana Huli (zm. 1889). Truskawiec (??????????) rej. Drohobycz Truskawiec jest du¿ym uzdrowiskiem po³o¿onym w s¹siedztwie Drohobycza, w lesistej, pagórkowatej okolicy. Tutejsze wody mineralne znane by³y ju¿ w XVIII w. Pierwszy opisa³ je fachowo w 1801 r. dr Hac¹uet, profesor historii naturalnej we Lwowie. W 1820 r. niejaki Hecker ze Stebnika, poszukuj¹c w Truskawcu kruszców, trafi³ na wodê siarczan¹, któr¹ zaczêto u¿ywaæ do k¹pieli leczniczych. Rozwój uzdrowiska nast¹pi³ jednak dopiero po analizach aptekarza Stellera w 1831 r. i Torosiewicza w 1835 r. W 1836 r. wybudowano ³azienki i budynki dla goœci. Do 1870 r. zak³ad k¹pielowy by³ w³asnoœci¹ austro-wêgierskiego skarbu pañstwa, lecz fatalne administrowanie przez spó³kê przemys³owców ¿ydowskich doprowadzi³o do jego upadku. W 1880 r. zdrój naby³a spó³ka obywatelska z ksiêciem Adamem Sapieh¹ na czele. 235 irusKawiec Tulig³owy W 1882 r. wzniesiono nowe ³azienki, za³o¿ono promenady i zieleñce. Kuracjusze mieli do dyspozycji pomieszczenia do k¹pieli siarczanych i borowinowych. Dziennie odbywa³o siê 500-600 k¹pieli. By³a te¿ inhalatornia nasycona s³on¹ par¹ i wyci¹giem z igliwia. Leczono m.in. choroby przewodu pokarmowego, oty³oœæ, kamienie, krzywicê, goœciec stawowy i miêœniowy. Do Truskawca zje¿d¿a³o eleganckie towarzystwo z galicyjskiej metropolii — Lwowa. W okresie miêdzywojennym Truskawiec by³ najliczniej odwiedzanym uzdrowiskiem w po³udniowo-wschodniej Polsce. Europejsk¹ s³awê zyska³a szczawa alkaliczno-magnezowa „Naftusia", stosowana w chorobach nerek, sklerozie i cukrzycy. Truskawiec. Stara willa zdrojowa Po II wojnie œwiatowej uzdrowisko rozbudowano. Powsta³y okaza³e budynki sanatoriów i nowa pijalnia wód. Zniknê³o natomiast wiele piêknych drewnianych willi. Dwie zachowane — z prze³omu XIX i XX w. — mieszcz¹ obecnie ** muzeum starego Truskawca. W parku przetrwa³o kilka starych pawilonów, kryj¹cych kiedyœ ujêcia wód, oraz pomnik Mickiewicza (obok starej pijalni). Park ozdobiono nowymi, pe³nymi ekspresji rzeŸbami ilustruj¹cymi postacie z legend ukraiñskich. Przetrwa³ te¿ * koœció³ katolicki z pocz¹tku XX w., po wojnie zamieniony najpierw w sklep, a póŸniej w planetarium i „salê ateizmu". Uleg³o wtedy zniszczeniu ca³e wyposa¿enie. Przed kilku laty œwi¹tyniê zwrócono wiernym. Nowy o³tarz sprowadzono od bonifratrów z Krakowa. Ze starego wystroju przetrwa³o epitafium Walerii Klimczykowej, pos¹g Niepokalanej (bez g³owy) oraz tablica pami¹tkowa przy wejœciu, któr¹ podczas przebudowy po prostu zamurowano. Obecnie parafiê w Truskawcu obs³uguj¹ redemptoryœci z Drohoby-cza. W centrum miasta, w pobli¿u zdewastowanej cerkwi, zachowa³ siê w stanie szcz¹tkowym cmentarz katolicki z kilkoma okaza³ymi nagrobkami polskimi, m.in. grobowcem D¹browskich i Targowickich, w którym spoczywaj¹ te¿ siostry michalitki. Drzcieniec (???????) rej. Moœciska Koœció³ katolicki z 1840 r., neogotycki, z wysok¹, czterokondygnacyjn¹ wie¿¹ zakoñczon¹ spiczastym he³mem. Na skrzy¿owaniu naw sygnaturka. Œciany zewnêtrzne wzmocnione szkarpami, okna ostro³ukowe. Wewn¹trz sklepienia kolebkowo-krzy¿owe. Tbcholka (????????) rej. Skole Cerkiew p.w. Zaœniêcia NMP z 1858 r., drewniana, trójdzielna. Do nawy na planie kwadratu przylega od zachodu mniejszy czworoboczny babiniec, a od wschodu czêœæ o³tarzowa z zakrysti¹ dobudowan¹ w 1898 r. G³ówne zrêby jednakowej wysokoœci, przykryte oœmiopo³aciowymi namiotowymi dachami na ³amanych oœmiobocznych bêbnach. W zwieñczeniach smuk³e kopu³ki na œlepych latarniach. Na drugiej kondygnacji babiñca arkadowa galeria. Obok dzwonnica z 1862 r., drewniana, dwukondygnacyjna z oœmiopo³aciowym zwieñczeniem (górna kondygnacja w formie arkadowej galerii). Ttolig³owy (?????????) rej. Gródek Jagielloñski Od pocz¹tku XIX w. wieœ Tulig³owy stanowi³a w³asnoœæ znanego rodu Balów herbu Gozdawa, których przodkowie wywodzili siê z Wêgier. Przez wieki ich g³ównym gniazdem by³a Hoczew w obecnych polskich Bieszczadach. W 1853 r. urodzi³ siê w Tulig³owach wybitny malarz Julian Fa³at, syn miejscowego organisty. 236 237 'lurka * Koœció³ katolicki p.w. Œw. Doroty zbudowano w 1600 r., a rozbudowano w latach dwudziestych XX w. Obecnie nale¿y do grekokatolików, lecz korzystaj¹ z niego równie¿ Polacy. Budowla murowana, jednonawowa. Do wyd³u¿onej prostok¹tnej nawy przylegaj¹ czworobocznie zamkniête prezbiterium oraz dwie kaplice na planie kwadratu. Dwuspadowy dach wieñczy niewielka sygnaturka zakoñczona iglic¹. Œciany prezbiterium i starszej czêœci nawy wzmocnione szkarpami. W nawie sklepienia kolebkowe, a w kaplicach krzy¿owe