Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
5.5. Rehabilitacja zawodowa w ramach rehabilitacji œrodowiskowej Rehabilitacja œrodowiskowa lub rehabilitacja oparta o œrodowisko ma na celu zapewnienie us³ug rehabilitacyjnych du¿ej liczbie osób niepe³nosprawnych, w szczególnoœci ¿yj¹cym w ma³ych miastach i na terenach wiejskich. Jest to system rehabilitacji: - organizowany w miejscu, gdzie osoba niepe³nosprawna mieszka, - wykorzystuj¹cy istniej¹ce lokalne mo¿liwoœci (zasoby), - wykorzystuj¹cy cz³onków rodziny, - przy pe³nym udziale œrodowiska spo³ecznego (Majewski, 1985, s.3). Rehabilitacja œrodowiskowa ró¿ni siê od rehabilitacji instytucjonalnej, organizowanej w omówionych wczeœniej placówkach. Wykorzystuje wszystkie mo¿liwe programy i us³ugi przeznaczone dla osób pe³nosprawnych dla potrzeb osób niepe³nosprawnych. W³¹cza w proces rehabilitacji osób niepe³nosprawnych tak¿e cz³onków rodziny i ca³e œrodowisko, w którym one ¿yj¹. Czyni w ten sposób odpowiedzialnymi za ten proces nie tylko pañstwo, lecz tak¿e rodziny i spo³ecznoœæ. Rehabilitacj¹ œrodowiskow¹ mo¿na obejmowaæ osoby z ró¿nymi rodzajami niepe³nosprawnoœci i w ró¿nym wieku. Rehabilitacja œrodowiskowa powinna byæ mo¿liwie najpe³niejsza - kompleksowa, tzn. ¿e w jej ramach powinno siê zapewniaæ osobie niepe³nosprawnej mo¿liwie najszerszy zakres us³ug leczniczych, psychologicznych, socjalnych i zawodowych. W porównaniu do rehabilitacji instytucjonalnej rehabilitacja œrodowiskowa jest mo¿e mniej skuteczna i mniej kompleksowa lecz mo¿na ni¹ obj¹æ du¿¹ liczbê osób i z pewnoœci¹ jest mniej kosztowna. Istot¹ rehabilitacji œrodowiskowej jest wykorzystywanie istniej¹cych na terenie zamieszkania osoby niepe³nosprawnej placówek i us³ug oraz zasobów ludzkich dla zaspokojenia jej specyficznych potrzeb. Nale¿¹ do nich: - placówki s³u¿by zdrowia, szko³y itp.; - zak³ady pracy - placówki handlowe i rzemieœlnicze, biura ró¿nych urzêdów itp.; - organizacje spo³eczne i religijne, ochotnicy pragn¹cy pomagaæ osobom niepe³nosprawnym, cz³onkowie ich rodzin; - pracownicy w³adz lokalnych. Rehabilitacja œrodowiskowa obejmuje tak¿e rozwi¹zywanie problemów zawodowych osób niepe³nosprawnych, a wiêc przygotowanie do pracy i zapewnienie pracy wykorzystuj¹c lokalne placówki i zak³ady pracy. Mo¿liwoœci przygotowania do pracy na terenach wiejskich s¹ zwykle stosunkowo niewielkie. G³ówn¹ szansê stwarza tutaj szkolenie wewn¹trzzak³adowe czyli przyuczenie do okreœlonej pracy w gospodarstwie rolnym, placówce handlowej, w warsztacie rzemieœlniczym czy w biurze. Z regu³y takie szkolenie stwarza równoczeœnie perspektywê zatrudnienia w takim zak³adzie pracy na sta³e. Rehabilitacja œrodowiskowa k³adzie tak¿e nacisk na pomoc osobie niepe³nosprawnej w rozpoczêciu w³asnej dzia³alnoœci gospodarczej. Mo¿e to byæ dzia³alnoœæ prowadzona wspólnie lub przy pomocy cz³onków rodziny. Rehabilitacja œrodowiskowa na ogó³ jest inspirowana przez w³adze odpowiedzialne za rehabilitacjê osób niepe³nosprawnych lub placówki rehabilitacyjne. Powinny one równie¿ udzielaæ pomocy organizacyjnej osobom i instytucjom, które podejmuj¹ siê organizowania i prowadzenia rehabilitacji œrodowiskowej. Jedn¹ z form pomocy w tym zakresie s¹ wyjazdowe zespo³y rehabilitacyjne. S¹ to zespo³y specjalistów, którzy odwiedzaj¹ osoby niepe³nosprawne w miejscu ich zamieszkania i staraj¹ siê im pomóc w rozwi¹zaniu ich problemów rehabilitacyjnych, a tak¿e w rozwoju rehabilitacji œrodowiskowej na danym terenie. W sk³ad zespo³ów wchodz¹ w szczególnoœci specjaliœci: - rehabilitacji leczniczej - usprawnienia fizycznego i zaopatrzenia ortopedycznego, - rehabilitacji zawodowej, - pracownik socjalny, - inni w zale¿noœci od potrzeb. Wyjazdowe zespo³y rehabilitacyjne tworzone s¹ najczêœciej spoœród specjalistów placówek rehabilitacyjnych, np. zak³adu rehabilitacji zawodowej, zak³adu pracy chronionej, placówek s³u¿by zdrowia itp. Do g³ównych zadañ tych zespo³ów nale¿y: 1. Inspirowanie, mobilizowanie i udzielanie instrukta¿u (porad) w³adzom lokalnym. 2. Udzielanie porad i organizowanie krótkoterminowych szkoleñ dla pracowników ró¿nych instytucji i ochotników, którzy mog¹ i chc¹ pomóc osobom niepe³nosprawnym w ich rehabilitacji i spo³ecznej integracji. 3. Œwiadczenie us³ug rehabilitacyjnych tym osobom niepe³nosprawnym, które na skutek ró¿nych przyczyn nie mog¹ korzystaæ z rehabilitacji w odpowiedniej placówce rehabilitacyjnej. 4. Udzielanie porad cz³onkom rodzin osób niepe³nosprawnych. W zakresie aktywizacji zawodowej osób niepe³nosprawnych do zadañ zespo³ów nale¿y: 1. Ustalanie potrzeb zawodowych osób, które kwalifikuj¹ siê do zatrudnienia. 2. Ustalanie mo¿liwoœci szkolenie zawodowego i zatrudnienia w miejscu ich zamieszkania. 3. Ewentualne skierowanie ich i pomoc w dostaniu siê do odpowiedniej placówki kszta³cenia zawodowego. 4. Pomoc w uzyskaniu pracy w lokalnych zak³adach pracy oraz w przystosowaniu siê do pracy. 5. Zaopatrzenie w niezbêdny sprzêt potrzebny do podjêcia pracy. 6. Pomoc w prowadzeniu w³asnego gospodarstwa rolnego lub warsztatu rzemieœlniczego. 7. Udzielanie pomocy finasowej na pokrycie kosztów szkolenia, zakup potrzebnego sprzêtu itp. Zespó³ powinien œciœle wspó³pracowaæ z lokalnymi w³adzami, zw³aszcza w ustalaniu osób kwalifikuj¹cych siê do rehabilitacji. 5. ROZWÓJ REHABILITACJI ZAWODOWEJ W POLSCE Polska nale¿y do pañstw, które osi¹gnê³y znaczny rozwój i znacz¹ce wyniki w rehabilitacji osób niepe³nosprawnych. Polski model rehabilitacji zyska³ sobie du¿e uznanie na arenie miêdzynarodowej, a zw³aszcza w krêgach Œwiatowej Organizacji Zdrowia i Miêdzynarodowej Organizacji Pracy. 5.1. Rehabilitacja zawodowa w pierwszych latach po wojnie Rehabilitacja zawodowa zaczê³a siê rozwijaæ w Polsce w pierwszych latach powojennych. Bezpoœrednim powodem tego by³a znaczna liczba inwalidów wojennych i cywilnych ofiar wojny. Wiêkszoœæ wœród nich stanowi³y osoby z uszkodzonym narz¹dem ruchu oraz ociemniali ¿o³nierze