Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
prędzej czy później bowiem jeden z tych gatunków zostanie wyparty przez drugi. Określenie wymiarów nisz, czyli wielkości różnic pomiędzy nimi (rozdział nisz) niezbędnych do trwałego współżycia w tym samym środowisku różnych gatunków, jest wciąż jeszcze przed- miotem intensywnych badań. 218 wiem Obieg materii i energii - podstawowy proces za- chodzący w biosferze, dzięki któremu możliwe jest istnienie życia. Ochrona gatunkowa - dziedzina ochrony przyro- dy, której celem jest chronienie poszczególnych, wymagających tego gatunków. Dla większości ga- tunków podstawowym warunkiem skutecznej ich ochrony jest chronienie zamieszkiwanych przez nie środowisk. Ochrona środowiska - kierunek w ochronie przy- rody zmierzający do zachowania (ochrony) natu- ralnych środowisk jako podstawy ochrony gatun- ków. Podstawową formą ochrony środowisk jest zwiększanie liczby i powierzchni terenów ochron- nych - parków narodowych, parków krajobra- zowych i różnego typu rezerwatów. Oligotrolizm - stan niskiej żyzności (szczególnie zbiorników wodnych) wynikający z malej zawarto- ści w zbiorniku (ew. glebie) związków pokarmo- wych. Parazytoidy - organizmy (głównie larwy nie- których błonkówek i muchówek), żywiące się, (od zewnątrz lub od wewnątrz) ciałami swych żywicie- li (bezkręgowców, zwykle młodszych postaci roz- wojowych innych owadów) i stopniowo doprowa- dzające je do śmierci, czym m.in. różnią się od właściwych pasożytów. Pasożyty - organizmy żyjące kosztem innych or- ganizmów (żywicieli) i wyrządzające im w związku z tym mniejsze lub większe szkody, ale zwykle nie doprowadzające do ich śmierci. Pasożyty w prze- ciwieństwie do tzw. wrogów naturalnych, czyli drapieżców, prawie zawsze są mniejsze od swych żywicieli (ofiar). Wiele gatunków pasożytów kilka- krotnie zmienia żywiciela w trakcie swego cyklu rozwojowego, aby w końcu osiągnąć właściwego dla gatunku żywiciela ostatecznego, na którym lub w którym zwykle rozmnażają się. Pasożytnicze mogą być wszystkie (np. u tasiem- ców) lub tylko niektóre (np. u pcheł) stadia roz- wojowe pasożyta. Pelagial - otwarta toń wodna, zawarta pomiędzy strefą brzegową (litoralem) a dnem zbiornika. W głębokich zbiornikach fotosynteza zachodzi tyl- ko w górnej, prześwietlonej warstwie, czyli epipe- lagialu (do ok. 200 m głębokości), od której często wyodrębnia się w morzach strefę leżącą nad szel- fem kontynentalnym jako nerytopelagial. Politrofizm - stan bardzo wysokiej żyzności, a właściwie przeżyźnienia (zwłaszcza zbiorników wodnych), będący skutkiem dużego nadmiaru związków pokarmowych; skrajna postać eutrofiz- mu. Populacja - ogół osobników należących do tego samego gatunku, zamieszkujących wspólny ob- szar i krzyżujących się między sobą; dana popula- cja jest w mniejszym lub większym (częściej) sto- pniu izolowana rozrodczo od innych populacji te- goż gatunku. Członkowie tej samej populacji mają taką samą pulę genową. Poziomy pokarmowe - ogniwa (poziomy) łańcucha pokarmowego. Najniższy jest poziom producentów, nad nimi znajdują się poziomy konsumentów I (roślinożer- cy), II i III (drapieżcy, parazytoidy, pasożyty), a niekiedy także wyższych rzędów (w zasadzie nie więcej niż pięciu). Prawo minimum Liebiga - zasada sformułowana przez niemieckiego chemika Justusa von Liebiga, według której ten czynnik środowiskowy najsilniej hamuje lub nawet całkowicie uniemożliwia wzrost i rozwój organizmów, który w porównaniu z in- nymi niezbędnymi do życia czynnikami występuje w najmniejszej ilości. Rozszerzył i uściślił to prawo niemiecki zoolog August Thienemann, podając je w następujący sposób: ilościowa i jakościowa struktura danej biocenozy zależy od czynnika (abiotycznego lub biotycznego) najbardziej zbliżonego do wartości progowej. Odkrycie prawa minimum przez Liebiga zapoczątkowało rozwój racjonalnego nawożenia upraw. Producenci - wytwórcy, na drodze foto- lub che- mosyntezy, związków organicznych z nieorganicz- nych; głównymi producentami w biosferze naszej planety są rośliny zielone i glony. Produkcja netto, produkcja pierwotna netto - pro- dukcja organizmów samożywnych, która pozosta- je po zużyciu jej części na własne potrzeby (od- dychanie). Przepływ energii - przepływ (związanej chemicz- Łuskiewnik różowy pasożytuje m.in. na korzeniach świerka nie) energii przez poszczególne ogniwa łańcu- chów pokarmowych. Przyrost naturalny - różnica między liczbą osob- ników narodzonych a osobników padłych w danej populacji w określonej jednostce czasu; dodatni przyrost jest wówczas, gdy pierwsza z wymienio- nych liczb jest większa od drugiej, ujemny (ubytek naturalny) gdy jest na odwrót