Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Erickson, Wolberg) do przyjęcia, że regresja wieku jest połączeniem grania roli i rzeczywistego przeżycia. W sporze tym możliwe jest przyjęcie jeszcze jednego wariantu, za którym opowiadałbym się także osobiście, mianowicie takiego, że istnieją różne rodzaje reakcji hipnotycznych poszczególnych osób – są osoby predysponowane do grania roli w hipnozie i takie, które rzeczywiście i w pełni przeżywają wszystkie halucynowane sytuacje. Niezależnie jednak od tego, z jakim mechanizmem psychologicznym mamy tutaj do czynienia, zjawisko regresji wieku jest wielce interesujące dla badaczy eksperymentalnych, a także hipnoterapeutów poszukujących możliwości jego coraz lepszego wykorzystania w leczeniu. Stwierdzono na przykład, że osoba hipnotycznie zregresjonowana może przypomnieć sobie wydarzenia, osoby, nazwy, z którymi miała do czynienia we wcześniejszym wieku. Czy można się dziwić, że chociażby z tego tylko powodu jest to zjawisko interesujące nie tylko terapeutów, ale także policje w różnych krajach, nie mówiąc już o zwolennikach teorii reinkarnacji oraz przeciętnych śmiertelnikach, którzy zgubili gdzieś ważne dla siebie przedmioty? Istnieje wiele dowodów na to, że przynajmniej w niektórych przypadkach regresja wieku pozwala na prawdziwe odtworzenie śladów pamięciowch, których zaktualizowanie w stanie czuwania nie jest możliwe. Bardzo interesujące dla analiz psychologicznych (także diagnostycznych) są rysunki osób zregresjonowanych do wieku dziecięcego. Znów nie zawsze, ale dość często są to rysunki wykonane w sposób na tyle charakterystyczny dla określonego wieku, że próba wykonania podobnego zadania w stanie czuwania nie udaje się nikomu, kto nie posiada szczegółowej wiedzy psychologicznej na ten temat. Dla osób pragnących dowodów neurologicznych istnienia omawianych tutaj zjawisk mogę podać informację o doniesieniu naukowym, że regresja wykonana u epileptyka do wieku poprzedzającego występowanie padaczki spowodowała pojawienie się prawidłowego zapisu EEG. Wielokrotnie badano także odpowiednimi testami poziom inteligencji osób zregresjonowanych i uzyskiwano wyniki zgodne z normami dla tego wieku, chociaż zdarzało się także, że przy regresji wieku do lat trzech badacze uzyskiwali wyniki typowe dla dzieci siedmioletnich. Szczegółowe badania metodami projekcyjnymi (głównie testem Rorschacha) wykazywały jednak, że organizacja osobowości osób zregresjonowanych jest w większości dojrzała, a nie taka, jak w wieku dziecięcym. Ustosunkowanie się do takich i wielu innych badań jest ogromnie trudne, jeśli nie wręcz niemożliwe. Wynika to z omówionych już wcześniej trudności metodologicznych w badaniu zjawisk hipnotycznych. Każdy z badaczy hipnotyzuje swoją metodą, wprowadza wiele kontrolowanych i niekontrolowanych sugestii, dobiera osoby badane według własnych kryteriów i w rezultacie uzyskuje wyniki, których już nikt później nie może dokładnie zweryfikować. Regresja wieku pozwala niekiedy na uzyskiwanie rezultatów zdumiewających i wysoce wiarygodnych. Należą do nich dobrze opracowane przypadki osób, które w okresie dzieciństwa zmieniły strefę językową i w wieku dorosłym absolutnie nie potrafiły posługiwać się mową swojego dzieciństwa, a jednak podczas regresji hipnotycznej z łatwością używały tego "całkowicie zapomnianego" języka. Interesujące są wypowiedzi osób zregresjonowanych do wieku niemowlęcego, którym polecono pamiętać po hipnozie swoje przeżycia. Trudno jednak skontrolować prawdziwość takich wypowiedzi, podobnie jak trudno ustosunkować się do relacji osób informujących po takim eksperymencie, jak wyglądał ich moment urodzenia, a nawet chwila zapłodnienia i życie wewnątrzmaciczne. Ciekawość człowieka jest, oczywiście, nieograniczona i dlatego, chociaż nie należy to do tematów objętych tym opracowaniem, odnotujmy, że prowadzi się w świecie sporo eksperymentów dotyczących regresji wieku jeszcze bardziej wstecz, poszukując dowodów istnienia człowieka w poprzednim wcieleniu. Od czasu do czasu obiegają więc świat wieści o tym, że ktoś uczestniczący w takim eksperymencie zaczął nagle przemawiać językiem starogreckim lub hebrajskim, podając prowadzącemu eksperyment informacje na temat swojego poprzedniego wcielenia. Podobnie rzecz ma się przy stosowaniu progresji hipnotycznej, a więc przenoszenia osoby zahipnotyzowanej w przyszłość. Oficjalna nauka ustosunkowuje się do tych wszystkich doniesień, jak do fantazji i oszustw, a opowieści na temat takich eksperymentów traktuje się podobnie jak opowieści o latających talerzach. Nie zapominajmy jednak, że większość współczesnych naukowców, wykształconych w regułach obowiązujących na terenie nauk matematyczno-fizycznych i przyrodniczych, rozumuje według zasady: "nic, co nie mieści się w znanych mi regułach – nie istnieje!" Czy na pewno? PROCESY PAMIĘCIOWE W HIPNOZIE Psychologiczne analizy procesów pamięciowych prowadzone były od początku istnienia psychologii jako nauki. Jest to zrozumiałe, jeśli uświadomimy sobie, jak wiele czynności ludzkich zależy od sprawnego funkcjonowania tych procesów