Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Jednakże ze strony amerykańskiej napływały wyłącznie kredyty towarowe, a i te coraz to niklejszym strumieniem. Zacząć należałoby te rozważania od rządowej Zbożowej Korporacji Stanów Zjednoczonych (U.S. Grain Corporation). Korporacja Zbożowa dostarczyła Polsce 202,5 tyś. ton mąki o wartości blisko 24,4 min dol. Dostawy te zaczęły się jeszcze w grudniu 1919 r., ale przypadły one głównie na pierwsze półrocze 1920 r. Umożliwił je początkowo list W. Wilsona o omawianej inwestycji z 14 listopada 1919 r., a pełne podstawy prawne dla kredytu stworzył Akt Kongresu z 30 III 1920 r. Departament Wojny sprzedał na kredyt w ciągu 1920 r. towary o wartości blisko 16,8 min dol. Główną pozycję stanowił tabor kolejowy o wartości 9,3 min. dol., dalej żywność wartości blisko 3,3 min dol., następnie tak upragnione przez Lubomirskiego 200 tyś. kompletów umundurowania na sumę ponad 3,3 min dol. (kontrakt został zawarty dopiero 14 października), wreszcie materiały sanitarne, płaszcze i żelazne racje żywnościowe na sumę ponad 0,9 min dol. Jeśli dwie pierwsze pozycje były rezultatem kontraktów podpisanych w okresie od styc/nia do końca marca 1920 r., to dwie ostatnie pochodzą z października i listopada tego ioku 57. Motywy polityczne są tu łatwe do uchwycenia. Podobnie wyglądały dostawy z Departamentu Marynarki Wojennej (U. S. Navy), które w całości przypadały na rok 1920. Wartość ich wynosiła blisko 2,5 min dol. i z wyjątkiem niewielkiej ilości odzieży składały się z różnych produktów żywnościowych 58. 57 Biliński do Adamskiego 12 XI (kopia): AAN Waszyngton 375; zob. też F. Surface, R. Bland, op. cit., s. 226, 231, 774 - 775. 58 Raport mjr. C. S. Mardena za okres 15 Xl 1919 - l I 1921: AP 987; 138 Warto nadmienić, że w roku 1921 zakupiono w Departamencie Wojny niewielkie, bo na sumę ok. 0,2 min dol., ilości różnorakiego sprzętu technicznego59. Równocześnie należy pamiętać, iż narosłe zadłużenie wobec Urzędu Marynarki Handlowej wywodziło się głównie z kosztów transportu towarów dostarczanych Polsce i wyniosło ponad 3,5 min dol.60 Uzyskujemy w ten sposób dość wyraźny obraz zakupów dokonanych przez Polskę na terenie Stanów Zjednoczonych dzięki kredytom rządu amerykańskiego i jego agencji w okresie 1919-1924. Pomijając w naszych rozważaniach Urząd Marynarki Handlowej, możemy stwierdzić, że ponad 90% zakupów przypadło na rok 1920. Tendencja spadkowa ujawni się jeszcze wyraźniej, jeśli przypomnimy, że w roku 1919 wartość dostaw była ponad dwukrotnie wyższa niż suma wszystkich transakcji następnych 4 lat. Struktura rzeczowa dostaw również rysuje się bardzo wyraźnie. Ponad 60% przypadło na zakupy żywności, ponad 1/4 kredytów wykorzystano na zakup sprzętu kolejowego, resztę na zakupy różnorodnego sprzętu technicznego, umundurowania, leków i sprzętu medycznego itp. Zaledwie część tych dostaw była dokonywana z wyraźnym przeznaczeniem dla potrzeb armii, choć nie ulega wątpliwości, że i pozostała część miała (i z tą myślą była chyba kupowana) zwiększyć ogólny potencjał ekonomiczno-militarny państwa polskiego. Ze strony polskich władz wojskowych nie brakowało też prób bezpośredniego korzystania także i z tych dostaw, które nie były czynione z myślą o armii 61. Tak zakupy u firm prywatnych, jak i uzyskiwane prywatne kredyty towarowe, stanowiły wielkości nader skromne. Wprawdzie Z. Landau szacuje, iż kredyty prywatne stanowiły około 15% rządowych, lecz wlicza tu pożyczkę obligatoryjną z 1920 r. Trzeba od razu podkreślić, że na tę właśnie pożyczkę przypadło 18 min dol.62 Największa z pozostałej części transakcji przypadła jeszcze na rok memorandum C. Łozińskiego 16 VI 1921, AAN Waszyngton 297; wykaz ogólny zakupów w Stanach Zjednoczonych i towarzyszące dokumenty, AAN Waszyngton 296. 59 Raport mjr. C. S. Mardena, ibidem; kontrakt z U. S. Navy Departament, ibidem. 60 War Departament Claims Board do Polskiego Biura Zakupów 21 XI 1921, AAN Waszyngton 298: raport C. Łozińskiego 10 I 1921 ibidem, 297. '' Sprawozdanie z czynności kontroli państwowej za rok 1922, zeszyt IV, AAN Ministerstwo Skarbu, 43. 62 Gliwic do ministra Skarbu 8 Xli 1921, AAN Waszyngton 298. 139 1919, choć zrealizowano ją dopiero w 1920 roku. Był to wspomniany już powyżej zakup dzięki kredytowi blisko 7 min dol. 150 lokomotyw z Baldwin Locomotive Works63. Większą pożyczkę towarową udzieliła Service Motor Truck, i to w wysokości 6 min dol., lecz wykorzystano ledwie 0,3 min dol. 64 Spośród kredytów prywatnych można by jeszcze wymienić drobne pozycje (0,2 min dol.), przeznaczone na opłacenie kosztów transportu. Ze sprawozdań polskiego Biura Zakupów wynika z kolei, że transakcje gotówkowe przekroczyły niewiele pułap 1,8 min dol