Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Jednak�e ze strony ameryka�skiej nap�ywa�y wy��cznie kredyty towarowe, a i te coraz to niklejszym strumieniem. Zacz�� nale�a�oby te rozwa�ania od rz�dowej Zbo�owej Korporacji Stan�w Zjednoczonych (U.S. Grain Corporation). Korporacja Zbo�owa dostarczy�a Polsce 202,5 ty�. ton m�ki o warto�ci blisko 24,4 min dol. Dostawy te zacz�y si� jeszcze w grudniu 1919 r., ale przypad�y one g��wnie na pierwsze p�rocze 1920 r. Umo�liwi� je pocz�tkowo list W. Wilsona o omawianej inwestycji z 14 listopada 1919 r., a pe�ne podstawy prawne dla kredytu stworzy� Akt Kongresu z 30 III 1920 r. Departament Wojny sprzeda� na kredyt w ci�gu 1920 r. towary o warto�ci blisko 16,8 min dol. G��wn� pozycj� stanowi� tabor kolejowy o warto�ci 9,3 min. dol., dalej �ywno�� warto�ci blisko 3,3 min dol., nast�pnie tak upragnione przez Lubomirskiego 200 ty�. komplet�w umundurowania na sum� ponad 3,3 min dol. (kontrakt zosta� zawarty dopiero 14 pa�dziernika), wreszcie materia�y sanitarne, p�aszcze i �elazne racje �ywno�ciowe na sum� ponad 0,9 min dol. Je�li dwie pierwsze pozycje by�y rezultatem kontrakt�w podpisanych w okresie od styc/nia do ko�ca marca 1920 r., to dwie ostatnie pochodz� z pa�dziernika i listopada tego ioku 57. Motywy polityczne s� tu �atwe do uchwycenia. Podobnie wygl�da�y dostawy z Departamentu Marynarki Wojennej (U. S. Navy), kt�re w ca�o�ci przypada�y na rok 1920. Warto�� ich wynosi�a blisko 2,5 min dol. i z wyj�tkiem niewielkiej ilo�ci odzie�y sk�ada�y si� z r�nych produkt�w �ywno�ciowych 58. 57 Bili�ski do Adamskiego 12 XI (kopia): AAN Waszyngton 375; zob. te� F. Surface, R. Bland, op. cit., s. 226, 231, 774 - 775. 58 Raport mjr. C. S. Mardena za okres 15 Xl 1919 - l I 1921: AP 987; 138 Warto nadmieni�, �e w roku 1921 zakupiono w Departamencie Wojny niewielkie, bo na sum� ok. 0,2 min dol., ilo�ci r�norakiego sprz�tu technicznego59. R�wnocze�nie nale�y pami�ta�, i� naros�e zad�u�enie wobec Urz�du Marynarki Handlowej wywodzi�o si� g��wnie z koszt�w transportu towar�w dostarczanych Polsce i wynios�o ponad 3,5 min dol.60 Uzyskujemy w ten spos�b do�� wyra�ny obraz zakup�w dokonanych przez Polsk� na terenie Stan�w Zjednoczonych dzi�ki kredytom rz�du ameryka�skiego i jego agencji w okresie 1919-1924. Pomijaj�c w naszych rozwa�aniach Urz�d Marynarki Handlowej, mo�emy stwierdzi�, �e ponad 90% zakup�w przypad�o na rok 1920. Tendencja spadkowa ujawni si� jeszcze wyra�niej, je�li przypomnimy, �e w roku 1919 warto�� dostaw by�a ponad dwukrotnie wy�sza ni� suma wszystkich transakcji nast�pnych 4 lat. Struktura rzeczowa dostaw r�wnie� rysuje si� bardzo wyra�nie. Ponad 60% przypad�o na zakupy �ywno�ci, ponad 1/4 kredyt�w wykorzystano na zakup sprz�tu kolejowego, reszt� na zakupy r�norodnego sprz�tu technicznego, umundurowania, lek�w i sprz�tu medycznego itp. Zaledwie cz�� tych dostaw by�a dokonywana z wyra�nym przeznaczeniem dla potrzeb armii, cho� nie ulega w�tpliwo�ci, �e i pozosta�a cz�� mia�a (i z t� my�l� by�a chyba kupowana) zwi�kszy� og�lny potencja� ekonomiczno-militarny pa�stwa polskiego. Ze strony polskich w�adz wojskowych nie brakowa�o te� pr�b bezpo�redniego korzystania tak�e i z tych dostaw, kt�re nie by�y czynione z my�l� o armii 61. Tak zakupy u firm prywatnych, jak i uzyskiwane prywatne kredyty towarowe, stanowi�y wielko�ci nader skromne. Wprawdzie Z. Landau szacuje, i� kredyty prywatne stanowi�y oko�o 15% rz�dowych, lecz wlicza tu po�yczk� obligatoryjn� z 1920 r. Trzeba od razu podkre�li�, �e na t� w�a�nie po�yczk� przypad�o 18 min dol.62 Najwi�ksza z pozosta�ej cz�ci transakcji przypad�a jeszcze na rok memorandum C. �ozi�skiego 16 VI 1921, AAN Waszyngton 297; wykaz og�lny zakup�w w Stanach Zjednoczonych i towarzysz�ce dokumenty, AAN Waszyngton 296. 59 Raport mjr. C. S. Mardena, ibidem; kontrakt z U. S. Navy Departament, ibidem. 60 War Departament Claims Board do Polskiego Biura Zakup�w 21 XI 1921, AAN Waszyngton 298: raport C. �ozi�skiego 10 I 1921 ibidem, 297. '' Sprawozdanie z czynno�ci kontroli pa�stwowej za rok 1922, zeszyt IV, AAN Ministerstwo Skarbu, 43. 62 Gliwic do ministra Skarbu 8 Xli 1921, AAN Waszyngton 298. 139 1919, cho� zrealizowano j� dopiero w 1920 roku. By� to wspomniany ju� powy�ej zakup dzi�ki kredytowi blisko 7 min dol. 150 lokomotyw z Baldwin Locomotive Works63. Wi�ksz� po�yczk� towarow� udzieli�a Service Motor Truck, i to w wysoko�ci 6 min dol., lecz wykorzystano ledwie 0,3 min dol. 64 Spo�r�d kredyt�w prywatnych mo�na by jeszcze wymieni� drobne pozycje (0,2 min dol.), przeznaczone na op�acenie koszt�w transportu. Ze sprawozda� polskiego Biura Zakup�w wynika z kolei, �e transakcje got�wkowe przekroczy�y niewiele pu�ap 1,8 min dol
