Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard

2. Majątek wspólny 81 Według art. 31 § 1 KRO wspólność ustawowa obejmuje przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Jeżeli spełnienie poszczególnych przesłanek potrzebnych do nabycia prawa jest rozłożone w czasie, o wejściu w skład majątku wspólnego decydująca jest chwila definitywnego nabycia, tj. spełnienia ostatniej z tych przesłanek, np. spełnienie warunku lub terminu zastrzeżonego w umowie sprzedaży rzeczy, upływu czasu potrzebnego do zasiedzenia itd. Wyliczenie przedmiotów majątkowych w art. 31 § 2 KRO jest tylko przykładowe i wskazuje na najczęściej istniejące i doniosłe dla rodziny wartości majątkowe, tj.: 1) pobrane wynagrodzenie za pracę i dochody z innej działalności zarobkowej każdego z małżonków, 2) dochody z majątku wspólnego i z majątku osobistego każdego z małżonków, 3) środki zgromadzone na rachunku otwartego lub pracowniczego funduszu emerytalnego każdego z małżonków. Uznano za konieczne wskazanie nowego składnika majątku wspólnego, jaki pojawił się w związku z unormowaniem ubezpieczeń społecznych. Chodzi o to, że ustawa z 28.8.1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (tekst jedn. Dz.U. z 2004 r. Nr 159, poz. 1667 ze zm.) przewiduje gromadzenie środków na otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym, będącym w przyszłości głównym (obok świadczeń ZUS) źródłem świadczenia emerytalnego, a więc środków utrzymania po zakończeniu aktywności zawodowej. W razie ustania małżeństwa lub ustania z innej przyczyny wspólności ustawowej, środki zgromadzone w funduszu przez jednego lub oboje małżonków ulegają podziałowi w ramach podziału majątku wspólnego. Termin „przedmioty majątkowe", jakiego ustawodawca używa przy określeniu składu majątków (wspólnego i osobistego) oznacza nie fizycznie Nb. 81 istniejące przedmioty, lecz prawa majątkowe z nimi związane. Zgodnie z wykładnią, jaka ustaliła się jeszcze pod rządem Kodeksu rodzinnego z 1950 r. (art. 21 § 1), przedmioty majątkowe to własność rzeczy i inne prawa majątkowe. Jednak dla jasności wykładu można stosować to określenie z zaznaczeniem, że chodzi o prawa majątkowe. W odniesieniu do prawa własności rzeczy, jego przynależność do wspólności majątkowej oznacza, że oboje małżonkowie są podmiotami tego prawa. Wskutek tego mają oni nie tylko uprawnienia, ale i obowiązki z nim związane. Warto więc przypomnieć, że małżonkom jako współuprawnionym podmiotom łącznie przysługują uprawnienia właściciela (art. 140 KC), roszczenia dla ochrony tego prawa (art. 222 i n. KC), uprawnienia i obowiązki z tytułu służebności gruntowej na rzecz nieruchomości wład-nącej należącej do wspólności (art. 285 § 1, art. 287-289 KC). Podobne, łączne prawa i obowiązki wynikają ze współwłasności ułamkowej rzeczy zarówno względem pozostałych współwłaścieli, jak i względem osób trzecich. Skład majątku wspólnego. Jak już wspomniano, KRO nie wylicza wy- 82 czerpująco składników tego majątku. Wskazując na wynagrodzenie za pracę i z innej działalności zarobkowej chciano podkreślić ich doniosłą rolę jako źródła utrzymania rodziny zwłaszcza po jego wypłacie. Wynagrodzenia te wy-nikająjednak ze stosunku pracy, działalności gospodarczej na własny rachunek, zlecenia, umowy o dzieło itd., którego stroną jest tylko jeden małżonek. Z tej też przyczyny roszczenie o wynagrodzenie jeszcze nie otrzymane należy do majątku osobistego małżonka. Do majątku wspólnego należą dochody, które ten majątek przynosi, a także dochody z majątku osobistego, np. z prowadzenia zakładu produkcyjnego, warsztatu usługowego, należącego do jednego z małżonków. Pojawił się spór w sprawie pojęcia dochodu, a w szczególności, czy chodzi o tzw. czysty dochód, tj. po odliczeniu wydatków koniecznych dla jego uzyskania1. Jest rzeczą oczywistą, że dochodem, jaki przynosi np. nieruchomość, warsztat rzemieślniczy, lokal, samochód wykorzystywany zarobkowo itd., jest kwota pieniężna, która pozostaje po potrąceniu wydatków koniecznych dla jego uzyskania, oraz po odliczeniu należnych podatków. Mamy więc tu do czynienia z pojęciem dochodu w rozumieniu prawa podatkowego. W ujęciu art. 31 § 2 KRO dochodem z majątku wspólnego jest jednak wszelka korzyść z tego majątku, choćby osiągnięta kosztem zmniejszenia lub utraty jego substancji. To samo dotyczy dochodu z majątku osobistego. Trafnie jednak zauważono, że niejednakowy jest moment wejścia dochodu z tych majątków do majątku wspólnego. Wspól- Za tym stanowiskiem M. Sychowicz, (w:) KRO z komentarzem, Warszawa 2000, s. 49, Przeciw J. St. Piątowski, (w:) System prawa rodzinnego, s. 358-359. Nb.82 76 Rozdział III. Ustroje majątkowe małżeńskie ność ustawowa obejmuje bowiem już samo uprawnienie do pobierania dochodów oraz roszczenie o ich uzyskanie, a wykonywanie tych uprawnień jest jedną z czynności zarządu majątkiem wspólnym. Natomiast dochody z majątku osobistego wchodzą do majątku wspólnego dopiero po ich pobraniu1. Jest oczywiste, że dochodem są pożytki naturalne i cywilne rzeczy oraz pożytki prawa w rozumieniu art. 53-54 KC. W KRO wskazuje się więc dochód w rozumieniu substancjonalnym, a nie w techniczno-ekonomicznym znaczeniu tego terminu. Ostatecznie jednak do majątku wspólnego wejdzie „czysty" dochód obliczony według prawa podatkowego, ponieważ tylko ta kwota netto powiększa majątek wspólny, który uwzględnia się przy jego podziale. Dochody z kapitału (odsetki) należą do majątku wspólnego, chociażby sama lokata w banku (książeczka oszczędnościowa) była własnością tylko jednego z małżonków. Odsetki od kapitału należącego do majątku osobistego małżonka są pożytkami prawa (art. 54 KC) i należą do majątku wspólnego małżonków (orz. SN z 30.5.1979 r., OSNCP 1979, poz. 214). W wypadku znacznej inflacji pieniądza odsetki spełniają dwojaką funkcję; po pierwsze, są ekwiwalentem od banku za używanie cudzego kapitału, a po drugie, zachowują realną wartość kapitału. W związku z tym pojawił się pogląd, że tylko te odsetki należą do majątku wspólnego, które przewyższają stopę inflacji. Natomiast odsetki utrzymujące wartość kapitału należą do majątku osobistego2. Dochodem z majątku osobistego wchodzącym do majątku wspólnego jest także premia związana z wkładem oszczędnościowym jednego z małżonków3. Środki gromadzone przez małżonków na otwartym lub pracowniczym funduszu emerytalnym należą do majątku wspólnego. Ustawa o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych wymaga od członka funduszu, aby przy zawarciu umowy złożył pisemne oświadczenie o stosunkach majątkowych istniejących między nim a jego małżonkiem. Członek funduszu jest obowiązany zawiadomić fundusz o każdej zmianie tych stosunków, np