Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard

jogólniej pojêta cznacze w jêzyku polskim "zespó³ olsoliczno§os,, "-po³o~enie w jakim siê lcto zxia jduje, ogó³ wa: runk,ew, -iv~ ktoryoh ooœ siê -d~i:-e je, oo§ siê rczwi ja" i 53. Sytuac jê "ludz " to est s uao które odmiotem est cz³owiek dex j Y't j ê : j P j r finiuje T. Tomaszewski nastêpuj¹co: "Sytuaoj¹ cz³owieka. bêdziemy nazywali uk.³ad jego wzajemnych stosunków z i.rm i elementami jego œrodowiska w okre§lonym momenois czasu"~5- lub jeszcze wyraŸnie j jalso "eletnerity otoczeni,,a cz³owiska wraz z nim samym, takie jaicimi s¹ one obiektywnie i w obiektywnyoh stosunkaoh wzajemnyoh, i takie jakimi je spostrzegaj¹ ludzie uczestnicz¹oy w ta j sytua.o ji (na.(c) tyllso œam podmiot sytuao ji)". Tak po jmowa.n¹ sytuacjê ludzk¹ charakteryzuje wed³ug autora g³ównie: p o d m i o t o w o œ æ - zawsze jest oma. czy jaœ oraz a k t y w n o § ó p o d s t a w o w a jej podmiotu - "dla sytuaoji. drogowej kierowoy podstawow¹ aktywnoœci¹ jest prowadzenie pojazdu, dla sytuaoji nauczyoiela podatawow¹ ak.tywnoœoi¹. jest proces nauczania, zaœ dla uczn¿a prooes uczenia siê"~55. Ze wzglêdu na tê aktywno§æ sutor dzieli sytuacje na " e g z y s t e nc j a 1 n e (zdrowotne, materialne, f inansowe, mie~zkaniowe, zawodowe, rodzinne, towarzyskie itp.) oraz b e h a w i o r a 1 n e (wychowawcze, terapeutyczne, egzami.naoyjne, przedstartowe problemowe, deoyzyjne, zadaniowa, trudne, ryzykowne, niebezpieczne itp.)"~56. . Kazimisrz So§nick3. okreœla sytuaojg ludzk¹ jako "ogó.£ bodŸobw dzia³aj¹oych na nasz organizm i powoduj¹oych §wiadome prze~yoia i zmiany w naszej psyohice"~5~. Te zaœ bodŸce, które powoduj¹ zniany osobowotwórcze sk³adaj¹ siê na ."sytuanje pedago - . giczne". Ogó³ tyoh sytuaoji tworzy "§rodowisko wyohowawo2e"155. Jak widaæ, tak rczumiana. sytuaoja cznacza to samo lub prawie to samo no §rodowistco. Doœæ hliska teusu rczumieniu jest def inioja sytua'~ji wyohowawczych J..~~ykox~r~kiego: "sytuaojami wyohowawezym,i mo~na nazwaæ,waf~unki ze wzglêdu na ich wp3yw na formowanie siê osobowo§ói"~~~g. Je€~13 jednssk zwafiyó, ~e autor zalicza do nich sytuaoje~60~ · ,I~~~~~~~~~~ 269 - zale¿noœci (zale¿noœæ od opiekunów), - w³adzy (podleganie w³adzy starszyoh)t - kontaktu spo³ecznego (uczestxii.ctwo w grupaoh spo³ecz nyoh), - zagro~enia (stawianie czo³a ró¿nym zagro~eniom), - frustraoji (przezwyoi~¿ania trudno§ci i ograniczeia), - osi¹gania sukoesu (nabywanie i rczwijanie dyspczyoji), - waino§oi (zajmowanie uprzpwilejowanej pczyoji w stosunkn opiekuñczym), - wymagañ moralnyoh (podleganie meohanizmom sta3ej kontroli spo³ecznej), to zakres tego pojêoia staje siê o wiele szerszy. Znacznie pe³niej spreoy~owane poj~cie sytuacji wyohowawezej pruponuje H. Muszyñski: jalco "czasowy uk³ad wax_·~znlców t~ warzysz¹oyoh interakcji wyohowawezej,~tórym wyohowe.nek dys- ~( j ponuje mo¿liwo§oi¹ wyboru któregoœ spoœrod zaohowañ zawieraj¹- 'j oyoh przynajmniej jeden za³o~ony oel operacyjny"~6~. Nie odbie- i ' I ga ono jedna.k w swej istooie od poprzednieh okre§leñ sytuaoji wyohowawezyoh, a zw³aszcza sytuaoji "pedagogicznej refleksyjnej" K. So§niclciego, liszelako oenne jest tu wskazanie wyraŸnie na mechanizm jej wyoho dzi~ ' ~Zasyg~3:'i'~iówan¹ w na. jwiêksz3~ skróoie interpretac jê sytuao ji ludzkich w ogóle T. Tomaszewskiego mo~na przyj¹ó za podstawê dla okre§lania w-ielorakioh sytuaoji poohodnych, a w tym tak¿e interesuj¹oyah nas tu sytuaoji opiekuñczyah. Natomiast przytoczone definiaje sytuaoji wychowawczyoh nale~y traktowaæ jako przyk³.ady stanowisk ograniczaj¹oyoh w istooie to pajêcie do akreœlonyeh.osobowotwórczyeh ezynników, bodŸców zewnêtrzn~·oh, Dla d.alszych rczwa¿añ celowe jest przyjêcie nastêpuj¹cego sohematu struktu~·yzaoji tego tak szerokiego pojgci.a: 2'70 Sytuacje w ogóle (dotpaz¹o szellcia odmiotów) sytuaoje udzkie ~ sytua.aj pczaludzkie (któryah podmiotem 'est cz³owiek) (dotycz¹ce f lory, fauny i spstemów nieo~ywionyah) egzys~eno jalne behawi. rodzinne d'~iekvffcze wychowawoxe materialne dydaktyczne inne inne Sohemat ten stanowi zaledwis niepe³ny, wymagaj¥.oy da.lszego rczwiniêcia zarys struktury pojêoia rcsytuacje". Wszelako i w tej postaci uk,azuje, jak szeroki jest zakres tego pojêoia. Doœwiadcza ioh bori.am obiektywnie nie tylko a2³owiek jako wyró~niaj¹cy siê element - podmiot tych~e, ale tak¿e zwierzêta, roœli.ny i systemy nieo¿ywione. 7.4.2. Ogólne pojêcie sytuacji opiekuñ.:zyoh i opiekuñczo-wyohowawazych Ju~ potoazna obserwaaja dzia³ainoœci opiekuñezej w rodzinie oraz plaoówkaoh opieki zak3t.~.dowej pczwala stwierdziæ, ~e przebiega ona w ramach róCnorodnych sytuacji i pop.rzez nie. Ta , kie sytuacje, jak: karmienie dziecka przez matkê, oŸuwanie przy jego 3ó¿ku, gdy zasypia~ gdy jest ohore, wspó3sra za'ba.wa, przytulanie i pocieszanie, gdy jest zmartwi.one, zlêknione, pokrzywdzo i ne, opowiadaW e bajki przed anem, odprowadzania do przodszkola i szkoiy - sta³y siê miêdzy innymi tematam? ujmuj¹cych da:ie£ malarskich i opisów literaakioh. Znane s¹ rodzioom i opieicmomwychowawoom w plaaówkaah opiekuñczych t.a.kie sytuacjo jak: przygotowywa,nie wspólnie z dzieómi i spo~ywaye œniadania, obi:zd~z, kblacji, udzielanie pomocy w nauoe szkolnej, rczpatrywan2e skarE; / 271 i za¿aleñ, porada i pomoa w samoobs³udze indywidualnej, czynno§ci poranne przed wyjœoiem do szko3y, czynno§oi wieczorne przed noonym wypoczynkiem, interwenoje w przypadkaoh konf lilstów miêdzy dzieæmi, dla obrony s3abszyoh i pokrzywdzonyoh. £atwo zauwa¿yæ, ¿e wspólii¹ ioh oeoh¹ jest pewien stañ W ezaspokojenia potrzeby (potrzeb) podopiecznego (podopiecznyoh) oraz okre§lone czynno§oi opietcv$cze zmierzaj¹oej do po¿¹.danej zmiany tego sta nu. St¹d te¿ mocna je nazwaó s y t u a o j a m i o p i e - " ~ f~ k u ñ c z y m i , które sk.³adaj¹ siê ³¹cznie na okreœlon¹ tre§ó, formê i zakres dzia3alnoœoi opiekuñczej danej instytuoji. Co wp³.ywa na taki "sytuaoyjny" tok opieki? Mo¿na tu wskazaó na kilka w³a§oiwoboi opieki, które nadaj¹ jej taki oharakter