Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Po śmierci księcia kijowskiego Włodzimierza I władzę w państwie objął jego syn Światopełk. Według przekazów hagiograficznych, już na początku MONARCHIA PIERWSZYCH PIASTÓW 74 zdobycie Kijowa Jarosław Mądry rządów polecił zgładzić swych młodszych braci: Borysa, Gleba i Światosława. Miało to pchnąć do buntu jeszcze jednego młodszego brata, Jarosława Mądrego. Zyskał on poparcie w Kijowie i w 1016 r. w bitwie pod Lubeczem pokonał Światopełka, który musiał po klęsce uchodzić z miasta. Schronienie znalazł na zachodnich rubieżach państwa, gdzie w Brześciu oczekiwał pomocy Bolesława Chrobrego. Wyprawa polska pokonała nad Bugiem wojska Jarosława, co otworzyło Bolesławowi drogę do Kijowa, ale nawet jeżeli miasto zostało zdobyte dla Światopełka, to i tak, dopóki przebywał tam Bolesław, on był właściwym jego panem. Źródła opisujące wyprawę kijowską podają zgodnie, że książę zdobył liczne łupy i uprowadził wielu jeńców. Związał się również z księżniczką Przedsławą, nie zważając na pozostawioną w kraju świeżo poślubioną małżonkę Odę. Nie wiadomo, jak długo Bolesław przebywał w Kijowie. Kronikarz niemiecki zapisał, że słał stamtąd poselstwa do cesarza Henryka II i do cesarza Bazy-lego II w Konstantynopolu, zapewniając ich o swojej przyjaźni. Źródła ruskie podają, że książę musiał opuścić Kyów, ponieważ wybuchło tam przeciwko niemu powstanie. Miał je wywołać Światopełk, który chciał pozbyć się kłopotliwego teścia i rozpocząć samodzielne rządy na Rusi. Wraz z powracającym Bolesławem przybyła prawdopodobnie do Polski grupa bojarów. Nie wiadomo, czy zięć Bolesława dopuścił się jawnej zdrady, czy tylko doszło między nim a teściem do jakichś rozdźwięków. Faktem jest, że Bolesław więcej już nie podejmował interwencji w jego obronie. Kiedy zabrakło polskiej pomocy, Światopełk szybko utracił władzę w Kijowie, a jego brat Jarosław Mądry bez trudu ją odzyskał, zmuszając go do ucieczki. Licząc na odzyskanie tronu, szukał jeszcze pomocy u Pieczyngów i organizował wraz z nimi łupieskie wyprawy na księstwo brata, a po klęsce w 1019 r. Światopełk szukał schronienia w Polsce. Być może próbował opanować zachodnie skrawki księstwa kijowskiego, na co mogłaby wskazywać wyprawa Jarosława Mądrego na Brześć w 1022 r. 10. KRÓLEWSKA KORONACJA W 1018 r. zmarł kronikarz Thietmar. Oznacza to zakończenie jego kroniki — najważniejszego źródła do dziejów Polski pierwszych Piastów. Gdy zabrakło naocznego świadka wielu istotnych wydarzeń, skończyły się informacje o państwie Chrobrego. Z lat 1018-1025 nie mamy właściwie żadnych wiadomości oświetlających jego politykę. Odnotowano jedynie fakt koronacji w 1025 r. W źródłach, ze względu na zbieżność chronologiczną, jest ona często łączona z informacją o jego śmierci. Nie znamy okoliczności koronacji Bolesława — nie wiemy, gdzie miała miejsce ani kto był koronatorem pierwszego w Polsce króla. Uroczystość odbyła się zapewne w Gnieźnie, u grobu świętego Wojciecha. Być może zdołano już wówczas częściowo odbudować katedrę gnieźnieńską po pożarze 1018 r., 75 CZASY PRZEŁOMU co oznaczałoby, że to metropolita gnieźnieński włożył koronę na głowę Bolesława i dokonał namaszczenia. Więcej można powiedzieć o zewnętrznych okolicznościach towarzyszących podjęciu decyzji o koronacji. W lipcu 1024 r. zmarł cesarz Henryk II, ostatni przedstawiciel dynastii saskich Ludolfingów. Dwa miesiące później wybrano króla, którym został Konrad II, pierwszy z nowej dynastii salickiej, wywodzącej się z Frankonii. W tym samym roku zmarł ściśle związany z Henrykiem II papież Benedykt VIII. Jego następcą obrano Jana XIX. Można przypuszczać, że książę Polski wykorzystał zamieszanie związane ze zmianami na tronach papieskim i cesarskim. Wątpliwe, by zabiegał u nowego władcy Niemiec o zgodę na koronację. Ten zresztą uzyskał koronę cesarską dopiero w 1027 r. ^ Królewska korona dawała suwerenność w średniowiecznym rozumieniu tego słowa. Ważniejsze jednak było wyniesienie kraju do rangi królestwa, co stawiało państwo Bolesława Chrobrego w rzędzie europejskich monarchii, na równi z pokarolińskimi królestwami łacińskiej Europy. Poprzez koronację, łączącą się z namaszczeniem, władca stawał się pomazańcem Bożym i opiekunem Kościoła. Królewska korona dawała mu prawo mianowania biskupów. Uprawnienie to zresztą Chrobry otrzymał od cesarza Ottona III na zjeździe gnieźnieńskim. Gest cesarza był więc jakby zapowiedzią tego, co nastąpiło w 1025 r. Awers i rewers denara Bolesława Chrobrego III. CZASY PRZEŁOMU Spór potomków Bolesława Chrobrego o wladzę sprawił, że szukali oni poparcia poza granicami państwa, doprowadzając do obcej interwencji. Wyznaczony przez Bolesława na następcę Mieszko II nie zdołał utrzymać się na tronie. Połączenie konfliktu dynastycznego z pojawieniem się sil odśrodkowych spowodowało upadek państwa pierwszych Piastów. Wyraził się on zanikiem władzy centralnej i zależnej od panującego organizacji kościelnej. Jedynie na Mazowszu niejakiemu Masla-wowi udało się przejąć wladzę i stworzyć struktury państwowe. Literatura: A. Lewicki, Mieszko II, Kraków 1876; A. Pospieszyńska, Mieszka II a Niemcy, „Roczniki Historyczne", R. 14 (1938); K. Jasiński, Sprawa śmierci Mieszkali, „Zapiski Towarzystwa Naukowego w Toruniu", t. 17 (1952); D. Borawska, Kryzys monarchii wczesnopiastowskiej w latach trzydziestych XI w., Warszawa 1964; B. Kurta i s, Studia nad Kodeksem Matyldy. List księżny Matyldy do Mieszka II, „Studia Źródłoznawcze", t. 30 (1987); G. Labuda, Mieszko II król polski (1025-103Ą). Czas przełomu w dziejach państwa polskiego, Kraków 1992; R. Michałowski, Princeps--Fundator. Studium z dziejów kultury politycznej w Polsce X-XUI w., Warszawa 1993 (wyd. 2). l l MONARCHIA PIERWSZYCH PIASTÓW 76 i. SPADKOBIERCY KRÓLA Bolesław Chrobry pozostawił trzech synów. Najstarszym był Bezprym, urodzony ze związku z nieznaną z imienia księżniczką węgierską