Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
urna, pierwotnie 'dzban' UROLOGIA 'dział medycyny zajmujący się anatomią, chorobami i leczeniem układu moczowego oraz męskich narządów płciowych': Pierwsza w świecie klinika urologii założona został w Paryżu w 1896 r. 758 USG UZUS UROLOG 'specjalista w zakresie urologii': Na kongresie spotkali się światowej sławy urolodzy. URYNA przestarz. 'mocz': Pielęgniarka opróżniła woreczki z uryną. fr. urologie odgr. ouron 'mocz' i logos 'nauka, słowo'; łac. urina USG zob. ULTRASONOGRAFIA UTENSYLIA przestarz. 'narzędzia, przybory potrzebne do wykonania określonej czynności; także różne sprzęty domowe, zwłaszcza kuchenne': Hydraulik nie zabrał ze sobą wszystkich potrzebnych mu utensyliów, bez których nie naprawi cieknącej rury. Na biurku sekretarki główne miejsce zajmowały utensylia do pielęgnacji paznokci. Na ścianie, tuż obok pieca, wisiały rozmaite domowe utensylia, takie jak patelnia, sagan, warząchwie. tac. utensilia 'sprzęty, naczynia, narzędzia' UTOPIA 'coś, o czym się marzy, a co się nigdy nie urzeczywistni, zwłaszcza w zakresie stosunków społecznych; idealny ustrój społeczny, idealne stosunki międzyludzkie itp.': Zgoda społeczna nie jest utopią. Silny parlament, sprawny rząd, zdyscyplinowane społeczeństwo - ach, jakże to miła utopia! UTOPIJNY 'niemożliwy do urzeczywistnienia, taki, który jest mrzonką': Utopijne marzenia o powszechnej tolerancji. Utopijny pomysł przegrodzenia Cieśniny Beringa. ang. utopia UTYLITARYZM l.'postawa zakładająca, że najistotniejsze dla człowieka są cele praktyczne: użyteczność kogoś lub czegoś, pożytek, jaki coś może przynosić, osiągnięcie wygód itp.': Utylitaryzm Antoniego przejawiał się także w jego niechęci do dyskusji na tematy ogólne i filozoficzne; chętnie za to rozmawiał o kwestiach konkretnych. 2. 'kierunek filozoficzny (popularny w wieku XVIII i XIX), głoszący, że najwyższym celem moralnym jest pożytek jednostki i społeczeństwa, a z dobra poszczególnych ludzi rodzi się dobro społeczeństwa. UTYLITARNY 'taki, który ma zastosowanie praktyczne, pożyteczny, użytkowy; także taki, który podkreśla korzyści materialne, wygodę itp.': Utylitarny charakter sztuki jest od dawna kwestionowany. Względy utylitarne zadecydowały o tym, że zająłem się popularyzacjąnauki. fr. utiiitarisme UTYLIZACJA 'wykorzystywanie odpadów przemysłowych, śmieci i wszelkich materiałów wtórnych do produkcji czegoś nowego': Utylizacja odpadów przemysłowych. Utylizacja opakowań szklanych. UTYLIZOWAĆ 'wykorzystywać odpady przemysłowe, śmieci, materiały wtórne do produkcji': Śmieci segregowane w odpowiednich pojemnikach można potem utyli-zować. fr. utiiiser UWERTURA l. w muzyce 'orkiestrowy utwór muzyczny będący wstępem do opery, operetki, baletu itp.': Od połowy XVIII w. uwertury są zazwyczaj komponowane w formie sonaty, opartej na temacie, który pojawi się następnie w utworze. () Uwertura koncertowa 'samodzielny utwór, przeznaczony do wykonania przez orkiestrę' 2. przen. 'wstęp do czegoś, zwykle czynność poprzedzająca inną, ważniejszą czynność': Przyznanie medali kombatantom było uwerturą do uroczystości rocznicowych związanych z wybuchem Powstania Warszawskiego. Ale to spięcie na temat rodzinnych finansów okazało się tylko uwerturą do prawdziwej awantury, spowodowanej pytaniem żony o wczorajszy wieczór. fr. ouverture 'otwarcie, rozpoczęcie' UZURPACJA 'bezprawne zagarnięcie (praw do) czegoś, zwłaszcza zagarnięcie władzy': Objęcie władzy w Polsce w 1733 r. przez Augusta III było uzurpacją, możliwą tylko dzięki zbrojnej interwencji Rosji, prawnie tron należał się Stanisławowi Leszczyńskiemu. UZURPATOR 'ktoś, kto bezprawnie coś zagarnął, zwłaszcza - władzę': W artykułach w niemieckiej, austriackiej i rosyjskiej prasie z początków XIX w. często nazywano Napoleona I uzurpatorem. Wiele osób sądziło jednak, że prawo do najwyższych godności nadaje mu geniusz i wielka miłość własnego narodu. UZURPOWAĆ 'dokonywać uzurpacji': Uzurpował sobie prawo do korony. Kanapowe partyjki uzurpują sobie prawo do przemawiania w imieniu społeczeństwa. UZURPACYJNY albo UZURPATORSKI 'związany z uzurpacją lub z uzurpatorem, uzurpatorami': Uzurpacyj-ne zagarnięcie władzy. Uzurpatorski urząd. fr. usurpation z łac. usurpatio 'przywłaszczenie, użytkowanie', usur-pare 'przywłaszczyć sobie coś, używając tego' UZUS książk. 'zwyczaj społeczny': We współczesnym uzusie już nie mieści się całowanie kobiet w rękę, dla młodzieży jest to bardzo staromodne. Dla językoznawców uzus jest ważnym kryterium przy ocenie, czy należy popierać jakieś formy językowe, czy też nie. Formy częste w uzusie, np. tą kobietę, zyskują obecnie aprobatę normatywną, choć nie są zgodne z dawnymi wzorcami odmiany. UZUALNY w językoznawstwie 'związany z uzusem': Kryterium uzualne przemawia za aprobatą normatywną tych form, które są w społeczeństwie powszechnie używane. lać. usus 'zwyczaj, użytkowanie, praktykowanie' 759 I V 'cyfra rzymska o wartości 5' II V skrót słowa: wolt (zob.) III V symbol pierwiastka chemicznego: wanad (zob.) VA BANQUE (czytaj: wabank) 'o całość - wyrażenie używane wówczas, gdy ktoś stawia na szali wszystko, by dużo zyskać lub stracić': Postanowił zagrać va banque, postawił wszystko, co miał, na numer 13