Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Bowiem osoby o zaburzonym społecznym funkcjonowaniu stanowią z reguły obiekt zainteresowania sądów, które stosują wobec nich różne, zindywidualizowane środki wychowawcze, poprawcze i karne. W tym miejscu niu psychicznych skutków aktywności manifestującej wykolejenie społeczne (lub przestępcze) a równocześnie sprzyjającej utrwaleniu się i rozwojowi tego wykolejenia. Dotyczy to bowiem zarówno oddziaływania na psychikę wychowanka, jak i jego najbliższe środowisko społeczne. Korekcja będzie miała znaczenie nieco węższe, gdyż odnosić się będzie do wszelkich oddziaływań na jego psychikę. Terapii nadane zostało znaczenie najwęższe. Oznacza ono stworzenie określonych technik w celu doprowadzenia wychowanka do stanu równowagi emocjonalnej i zmodyfikowania nastawień wobec siebie samego i wobec świata zewnętrznego. Zob. C. C zapów, Wychowanie resocjalizujące. Elementy metodyki i diagnostyki. PWN, Warszawa 1978, s. 67 i 237-238. 3 Charakterystyki tych sposobów dokonuje A. Marek, uwzględniając nowelizację polskiego prawa karnego przez Sejm RP w dniu 6 czerwca 1997r. Zob. A.Marek, Prawo karne. Zagadnienia teorii i praktyki, Wyd. C.H. BECK, Warszawa 1997, s. 236 - 239 i 269 -287. Indywidualizacja w resocjalizacji nieletnich,... 99 T podkreślić należy, iż zarówno treść pojęcia "środek wychowawczy", jak i "indywidualizacja" w pedagogice i prawie różnią się4. Zaznaczyć także trzeba, iż w celu zindywidualizowanego stosowania wspomnianych środków wobec tych osób sąd zasięga specjalistycznych ekspertyz i psychologiczno-resocjalizacyjnych opinii. Ich treść, a przede wszystkim konkluzje wpływają na rodzaj orzekanych przez nie środków oraz ich pedagogiczne uzasadnienie i adekwatność. Dlatego dla pedagoga istotna staje się znajomość środków także w rozumieniu prawnym i przez prawo przewidzianych oraz obowiązującej w nim zasady indywidualizacji. Ułatwić może ona zawodowe porozumiewanie się specjalistów z różniących się dziedzin nauki i praktyki współdziałających ze sobą na rzecz przeciwdziałania przestępczości. l. Indywidualizacja i jej rozumienie w psychologii, pedagogice i prawie Pojęcie indywidualizacji funkcjonuje jako termin operacyjny w aparaturze pojęciowej kilku dyscyplin naukowych (przede wszystkim psychologii, pedagogice i prawie). W psychologii wychowawczej indywidualizacja oznacza zróżnicowanie szczegółowych kierunków oddziaływań. Oznacza to, że przedsięwzięcia wychowawcze, jakie w związku z tym są podejmowane w stosunku do poszczególnych wychowanków są różne. Powinny się charakteryzować optymalnym dla nich stopniem trudności. Oznacza to, że formułując je, trzeba uwzględniać z daleko idącą precyzją aktualny poziom możliwości wychowanka, że w określonej relacji do jego zdolności powinny pozostać nasze oczekiwania co do osiągnięć wychowanka w różnych dziedzinach funkcjonowania. Równie niebez- 4 Definicję środków wychowania przedstawia K. Sośnicki. Zob. K. S o ś n i c -ki. Teoria środków wychowania. Nasza Księgarnia, Warszawa 1973, s. 13-15. Na różnice w treści pojęcia indywidualizacja w pedagogice i prawie wskazuje m.in. M. Porowski. Będą one wykazane w dalszej części opracowania. Zob. M. P o r o w -s k i. Karanie a resocjalizacja. Studia Kryminologiczne, Kryminalistyczne i Penitencjarne PWN, 1985, t. 16, s. 169-175. 100 JÓZEF REJMAN pieczne byłoby zarówno zaniżenie, jak i zawyżenie oczekiwań oraz wymagań w stosunku do tych możliwości. Ważne jest także to, żeby określane indywidualnie dobrane cele oddziaływań respektowały motywację, zainteresowanie czy inne preferencje wychowanka5. Indywidualizacji kierunków oddziaływań (celów kierunkowych) winna towarzyszyć indywidualizacja środków wychowawczych6. W teorii kształcenia natomiast indywidualizacja obejmuje zarówno cele edukacyjne, jak i treści, metody, środki oraz organizacyjne formy tego procesu7. Podobnie zasada indywidualizacji sformułowana jest w pedagogice resocjalizacyjnej8. Eksponowana jest w niej potrzeba uwzględnienia wielości czynników etiologicznych wychowania oraz obszarów, stopnia i jakości zaburzonych stanów osobowości wychowanka. Do tych czynników oraz deficytów i dysfunkcji winny być dobierane indywidualne cele, środki, metody i techniki resocjalizacji