Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Nabyta dzi�ki technice precyzja w pracy wkr�tce wysz�a na dobre r�wnie� w �wiczeniach taktycznych. Na prowadzonych przeze mnie w miesi�cach zimowych specjalnych kursach kszta�c�cych oficer�w i ni�szy personel torpedowc�w prowadzili�my analiz� pojedynk�w mi�dzy okr�tami. W owych czasach nie po�wi�cano jeszcze temu zbyt wiele zaj�� metodycznych. Starali�my si� r�wnie� rozwin�� sztuk� manewrowania okr�tem na pe�nym morzu. Mia�em w�wczas do dyspozycji wspania�ych oficer�w, kt�rzy przenie�li p�niej na inne okr�ty wyniki naszych rozwa�a�. Ucz�c sztuki manewrowania nade wszystko stara�em si� wpoi� oficerom wi�ksz� samodzielno��, ni� dopuszczalna w�wczas obawa przed kolizj�. Przede mn� prawie nie stosowano manewrowania pojedynczym okr�tem, lecz operowano od razu w szyku eskadry, w kt�rym okr�t kr�powany jest przez inne. M�j � zasad� by�o przed sformowaniem falangi wykszta�cenie pojedynczego hoplity3. Dawa�o to bardzo du�� pewno�� ruch�w, szczeg�lnie w ataku. P�niej, gdy dowodzi�em �Preussen" i �W�rttemberg", podczas pierwszych �wicze� w szyku eskadry z zadziwiaj�c� swobod� manewrowa�em wielkimi jednostkami, kt�ra w rzeczywisto�ci polega�a na wprawie ca�kowicie jednak nieosi�galnej dla innych oficer�w wobec beznadziejnego stanu wyszkolenia za��g. Tymczasem, gdy poza szkoleniem do samodzielnej walki poszczeg�lnego okr�tu, opracowali�my r�wnie� plany skomplikowanych operacji wielu jednostek, otrzyma�em zadanie stworzenia taktyki i form organizacyjnych dla nowej klasy okr�t�w torpedowych. Du�e niebezpiecze�stwo kolizji sprawia�o, �e r�wnie� za granic� obawiano si� w�a�ciwych manewr�w. W krajach, w kt�rych w�adz� sprawowa�y parlamenty, jak wskazywa�o do�wiadczenie, z trudem tylko mo�na by�o doprowadzi� do �wicze� bojowych na morzu. My natomiast mniej obawiali�my si� opinii publicznej i dzi�ki temu uda�o nam si� wyprzedzi� innych pod wzgl�dem gotowo�ci bojowej. Przy wszystkich nieszcz�liwych wypadkach, jakie zdarzy�y si� naszym okr�tom w czasie manewr�w, z zasady stawa�em po stronie odpowiedzialnego oficera, podczas gdy w czasie zwyk�ej s�u�by na morzu wymaga�em najwi�kszej ostro�no�ci. Opracowywuj�c metody walki stara�em si� wbi� do g�owy oficerom, �e wprawdzie w czasie �wicze� mo�emy ewentualnie stwierdzi�, co jest absolutnie niew�a�ciwe, nie jeste�my jednak w stanie znale�� jedynie s�usznych na czas wojny rozwi�za� i nie ustanowimy �adnych dogmatycznych 58 regu�. Dlatego te� wobec wszystkich nieprzewidzianych sytuacji, jakie mog� wynikn�� w czasie wojny najwy�sz� zasad� taktyczn� dla torpedowc�w niech b�dzie: �podej�� jak najbli�ej i strzela� w �rodek". Innymi s�owy, przechodz�c do ataku bez wzgl�du na okoliczno�ci wyj�� na pozycj� gwarantuj�c� najpewniejszy strza�; celna torpeda niech b�dzie najlepsz� obron�przed nieprzyjacielsk� artyleri�. Druga, bardziej og�lna i raczej strategiczna zasada, kt�r� honorowa�em brzmia�a: �post�powa� zale�nie od okoliczno�ci". Brzmi to prosto i oczywi�cie; jednak wi�kszo�� os�b woli w takich sytuacjach kierowa� si� nie w�asn� odpowiedzialn� decyzj�, lecz dzia�a� zgodnie z rozkazem. Je�eli wi�c wy�si prze�o�eni s�sk�on-ni wierzy� w to, �e przepisy mog� stanowi� gwarancj� powodzenia, to ta ryzykowna w powa�nej sytuacji tendencja prowadzi do rozd�cia regulaminu i instrukcji na wypadek wojny. W latach poprzedzaj�cych wojn� �wiatow� bywa�o, �e w naszej flocie przywi�zywano zbyt wielk� wag� do recepty na zwyci�stwo, kusz�cej r�wnie� i dlatego, �e prowadzi�a do pi�knych bitewnych obrazk�w i wspania�ych manewr�w. Kiedy od roku 1897 ku mojemu ubolewaniu coraz bardziej odsuwano mnie od floty, zabrak�o mi mo�liwo�ci skutecznego zwalczania pojawiaj�cych si� niebezpiecze�stw, chocia� na podstawie w�asnej poprzedniej pracy wyra�nie widzia�em, jak mi si� zdawa�o, skutki tej metody. Upodobanie do zewn�trznej dekoracyjno�ci, kt�ra nie mo�e si� oby� bez nieustaj�cej tresury, �atwo zamienia si� w rutyn� zabijaj�c� wszelk� indywidualno��. Nasza praca z torpedowcami mia�a decyduj�cy wp�yw na to, �e ju� za Capriviego projekty budowy floty oceanicznej przewa�y�y nad pomys�ami obrony wybrze�a. Tak szczeg�lna bro�, jak torpedowce, je�eli ma co� zdzia�a�, musi by� wydzielona z ca�ego organizmu marynarki i mie� stosunkow� niezale�no��. P�niej zbyt chyba hierarchicznie torpedowce w��czono do floty i podporz�dkowano je zwierzchnictwu kr��ownik�w. Przynajmniej, je�eli chodzi o zastosowanie w bojach nocnych, przynios�o to wi�cej szk�d ni� korzy�ci. Jedena�cie najpi�kniejszych lat �ycia sp�dzi�em we flocie torpedowej �na zuchwa�ych �owach". Z niezr�wnanymi za�ogami naszych okr�t�w zwi�za�a nas sk�onno�� do brawury i kole�e�stwo w�r�d burz i niebezpiecze�stw. My, oficerowie floty torpedowej, tworzyli�my o�ywion� wsp�lnym duchem osobn� grup� w ca�ym korpusie oficerskim. Inni to 59 wprawdzie doceniali, zarazem jednak zazdro�cili nam i zwalczali nas. Kiedy zosta�em szefem sztabu Naczelnego Dow�dztwa, wzi��em ze sob� ca�� �torpedow� band�" i dzi�ki temu mia�em od razu do dyspozycji dobrze przygotowan� kadr�. Pr�bowa�em potem czego� podobnego w Urz�dzie Marynarki Rzeszy, moje osobiste �yczenia natrafia�y jednak na opory ze strony gabinetu. Kiedy wi�c w 1892 roku zosta�em powo�any do Naczelnego Dow�dztwa do Berlina, zdawa�em sobie jasno spraw� z tego, �e wyszkolenie floty trzeba bardziej przystosowa� do potrzeb wojennych. W tym celu nale�a�o przede wszystkim odpowiednio przeorganizowa� flot� i sko�czy� definitywnie z wprowadzaniem okr�t�w do s�u�by tylko na okres lata, na rzecz sta�ego ich zaanga�owania. W Urz�dzie Marynarki Rzeszy pracowano w�wczas nad tym, by szukaj�c nies�usznie oparcia w armii, tak zorganizowa� ca�� flot�, �eby punkt odniesienia marynarki wojennej by� na l�dzie *
