Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
skomplikowane składniowo, usterki w szyku, wielosło- wie, niewłaściwy dobór leksykalny; 8. Włoski liryk Giambattista Marino (1569-1625) zapładnial twórczo licznych poetów barokowych, ale potomność oce niła go niżej => tzn. jednak nie zapładniał wielu... 7. 18. WSTĘP DO POPRAWNOŚCI LEKSYKALNEJ I. 1. Neologizmy [termin „neologizm" używany jest w dwóch znaczeniach: szerszym -jako nowy element leksykalny, utworzony na gruncie tego języka (np. dresiarz) lub zapo życzony (np. dealer); węższym -jako nowy element lek sykalny utworzony na gruncie tego języka (np. dresiarz). W tej pracy posługujemy się terminem „neologizm" w dru gim rozumieniu]: dresiarz, oglądacz, okablować, oszołom, paker, pakernia, telegap/ telegapa; 2. Neosemantyzmy: chodnik, kabel, komórka, konkurs, kul towy, promotor, różowy; 3. Neofrazeologizmy: czarny marsz, disco polo, muzyka chodnikowa, okrągły stół, republika kolesiów, wojna na górze, żeglować po Internecie; 4. Zapożyczenia leksykalne: a. wewnętrzne: dzieciak; b. zewnętrzne: hipermarket, dealer, internauta, Internet, leasing, logo, pracoholik (jest to kalka słowotwórcza - por. ang. workaholic), szopoholikJshopoholik, zapping/ zaping; 5. Zapożyczenia frazeologiczne: a. wewnętrzne: drobny ciułacz (z gwary środowiskowej pracowników giełdy papierów wartościowych); b. zewnętrzne: zarządzanie zasobami ludzkimi (ang. hu- man resources management), surfować po Internecie (ang. to surfon Internet); 6. Zapożyczenia semantyczne: a. wewnętrzne: browar (z gwary młodzieżowej, w której jest to neosemantyzm), kasa (z gwary młodzieżowej, w której jest to neosemantyzm), małolat (z języka po tocznego); b. zewnętrzne: asystentka, garaż, klinika, promocja, pro mować, restauracja, sponsor. II. 1. ulicznica na kiju 'miotła' => nie spełnia kryterium wystarczalności (nie wypełnia luki w słownictwie) ani kryterium estetycznego (wywołuje komiczne skojarzenia); 2. market 'sklep' => nie spełnia kryterium wystarczalności (nie wypełnia luki w słownictwie); spełnia kryterium sys temowe (wyraz całkowicie zaadaptowany w polszczyź- nie); mógłby się przyjąć jako nazwa wielkiego sklepu (hi- permarketu) i wtedy spełniałby kryterium ekonomiczno- ści (zam. hipermarket mówiłoby się market); 3. liczarka 'urządzenie do liczenia pieniędzy' => spełnia kry terium systemowe (wyraz utworzony zgodnie z modelem słowotwórczym, przez co jest też precyzyjny, por. zmy warka, suszarka, koparka), wystarczalności (wypełnia lukę w słownictwie), ekonomiczności (jest krótszy niż wyra żenie maszyna do liczenia pieniędzy) oraz estetyczne (nie wywołuje negatywnych skojarzeń); 4. spolegliwy 'uległy' => nie spełnia kryterium wystarczalno ści (nie wypełnia luki w słownictwie) ani systemowego (nie wiadomo, co jest jego podstawą słowotwórczą); 5. [...] Kazimierz Ł. nie wypierał się autorstwa [dziecka] => nie spełnia kryterium wystarczalności (istnieje słowo ojcostwo) ani estetycznego (wywołuje komiczne skoja rzenia); 6. Pomysł zorganizowania takiej debaty spotkał się z dużym odzewem ze strony środowisk, które kształtują twarz mia sta => nie spełnia kryterium wystarczalności ani estetycz nego; 7. Następne kilka dni można określić tylko jako polityczne tornado [...] => spełnia kryterium wystarczalności (nie istniała tak ekspresywna nazwa wielkich zmian politycz nych). III. l.i.; 2.f.; 3.c; 4.j.; 5.e.; 6.d.; 7.b.; 8.a.; 9.h.; lO.g.; ll.g., h.; 12.k. 203 19. POPRAWNOŚĆ SŁOWOTWÓRCZA - NAZWY POSPOLITE I. > We współczesnym słowotwórstwie polskim działają sil nie dwie przeciwstawne sobie tendencje, mianowicie ten dencja do skrótu i tendencja do precyzji. 1. Wszystkie derywaty z tego ciągu powstały na skutek de- rywacji wstecznej, są więc efektem tendencji do tworze nia konstrukcji^krótowj[cJi. 2. Ten ciąg składa się z derywatów utworzonych od czasow ników za pomocą sufiksu -alny, który we współczesnym języku wyspecjalizował się w tworzeniu przymiotnikowych derywatów odczasownikowych o znaczeniu 'możliwy do czegoś, umożliwiający wykonanie jakiejś czynności' —jest to przejaw tendencji do precyzji językowej. (Ponadto su- fiks ten tworzy także przymiotnikowe formacje od rzeczow ników obcych, np. diecezjalny, ekstremalny). 3. Tego typu złożenia są właściwie przejawem obu tendencji. Działa tu tendencja do skrótu, ponieważ wyrazy te zastępu ją dwuczłonowe zestawienia rzeczownikowe o członach równorzędnych: chlop-robotnik, klub-kawiarnia, chłodziar- ka-zamrażarka,pralka-suszarka. Z drugiej zaś strony uwi dacznia się tu tendencja do precyzji, ponieważ derywaty te przekazują pełną informację semantyczną zawartą w po szczególnych członach odpowiednich zestawień. 4. W tym ciągu wystąpiły dwa typy derywatów, mianowicie konstrukcje utworzone z użyciem cząstek -dawca i -chłon ny. Są one przejawem tendencji do precyzji językowej, ponieważ odznaczają się całkowitą regularnością znacze niową (definicja realna w pełni odpowiada definicji struk turalnej). 5. Każdy z wyrazów w tym ciągu jest nacechowanym, po tocznym odpowiednikiem neutralnego określenia dwuwy- razowego (odrzutowiec <— samolot odrzutowy, motorów ka <— łódź motorowa, przegubowiec <— autobus przegu bowy, poprawczak <- zakład poprawczy, ogólniak <— li ceum ogólnokształcące, ekonomik <— liceum ekonomicz ne), obrazują zatem tendencje do skrótu. Charakterystycz ny dla konstrukcji tego typu jest ponadto brak precyzji znaczeniowej. II. > Przytoczone poniżej przykłady obrazują, w jaki sposób dokonuje się w języku specjalizacja znaczeniowa w sytu acji, gdy jeden wyraz stanowi podstawę słowotwórczą kilku synonimicznych derywatów