Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Jednak postanowi�am, �e trzeba �y� tutaj, wgry�� si� w ten kraj, zgodzi� w sobie na taki los, bo inaczej b�d� zawsze rozdwojona. To by�a decyzja. A potem przysz�a fala wdzi�czno�ci i szcz�cia, �e nagle dosta�am ojczyzn�, �e to jest m�j kraj, �e tutaj nareszcie mog� si� czu� u siebie. Nie ruszaj�c palcem dosta�am w prezencie ojczyzn�. A teraz Polska jest dla mnie blada. Daleka. J�zyk, kultura, literatura polska ci�gle jeszcze we mnie tkwi�. Otrzyma�am polskie wychowanie w �ydowskim domu. Ale to by�a chyba jednostronna mi�o��. Moim �ydostwem jest Izrael, kraj, kt�ry bardzo kocham, bez synagogi, bez religii. Jestem za tolerancj�, za dobrem, bez bicza Boga. W sercu jestem �yd�wk�. Ale my�l�, �e cz�owiek albo jest cz�owiekiem, albo nie jest. A czy jest �ydem, Turkiem, Polakiem - c� to ma za znaczenie? Czy szukanie korzeni to tylko szukanie religii? Jest we mnie gniew, sk�d tyle niech�ci do narodu �ydowskiego jako takiego? Dlaczego w�a�nie �ydzi? Mo�e bardziej czuj� si� �yd�wk�, gdy �ydzi cierpi�. 49 Nie chce, �eby podawa� jego nazwisko. Wielu tego nie chce. Ale chce powiedzie�, �e to nieprawda, i� �ydzi w Izraelu nie s� emigrantami. Ka�dy jest inny, �yd polski od rumu�skiego, jeme�ski od rosyjskiego, czarny od bia�ego. On tu nie jest u siebie. Jest obcy. Ile czasu musia�by tutaj t�umaczy�, co to znaczy "rz�d dusz"? I tak nie wyt�umaczy. Boi si� faszyzacji i nacjonalizmu. Boi si� dominacji jakiegokolwiek ko�cio�a i jakiegokolwiek fanatyzmu. O Izraelczykach m�wi "oni". Ale w sprawie arabskiej nie ma "oni", jest "my". A czy on mo�e si� uto�samia� z Izraelem w tej sprawie? I czy rzeczywi�cie �ydzi mog� by� faszystami? Mieszka� na rogu G�siej i Zamenhofa. Ojciec mia� sklep^ z po�czochami. Urodzi� si� i wychowa� w �ydowskim getcie, i ca�a jego energia skoncentrowana by�a na tym, �eby si� stamt�d wydoby�. Za wszelk� cen� wyrwa� si�. Pami�ta walk� w domu, straszliw� walk� o utrzymanie si� na powierzchni i o utrzymanie pozor�w, na przyk�ad, �e w sobot� jest ryba. Do pa�stwowego gimnazjum nie przyjmowano �yd�w, prywatne by�o drogie. Na nauk� posz�o ca�e fokowe futro jego matki. Kiedy przynosi� dw�je ze szko�y, ojciec m�wi� mu: "Ty nie mo�esz sobie na to pozwoli�, ty musisz by� lepszy, bo jeste� z g�ry gorszy". Nauka, wykszta�cenie, to by�a szansa. Ale by�a i cena. B�dzie doktorem, ale przestanie by� jednym z nas, zacznie czyta� ksi��ki zb�jeckie. W Jom Kippur, po maturze, ojciec poprosi� go: "Wpadnij do synagogi, �eby s�siedzi nie pomy�leli, �e syn to ju� taki zupe�ny heretyk". Zaraz potem z kolegami poszed� z Nalewek na Stare Miasto na schaboszczaka. Nie m�g� chodzi� do pa�stwowego gimnazjum. Nie zosta� powo�any do wojska. Nie bra� udzia�u w kampanii wrze�niowej. Nie m�g� uczestniczy� w �yciu polskim tak, jak by chcia�. Nie m�g� prze�y� polskiej historii. Tu si� podzieli�y jego losy, �ydowski i polski. Barbara: - Ja si� nigdy nie wyrzeka�am, �e jestem �yd�wk�, bo rodzice, bo wojna, bo getto. Cieszy�am si�, �e powsta�o pa�stwo, jednak nigdy si� tu nie wybiera�am. Nawet w 1968 nie chcia�am jecha�. Ale moja c�rka, kt�rej nie przyj�li na studia, powiedzia�a: "Ja nie chc� by� �yd�wk�, ja chc� by� taka jak wszyscy". Wi�c zdecydowa�am si� zacz�� od pocz�tku. 50 W 1968 roku to by� inny kraj. Nie to, co dzi� - mordownia, nietolerancja, korupcja. To by� pi�kny kraj. Gdyby w�wczas by�o tu tak jak dzi�, to bym chyba uciek�a. Lecz m�j wnuk jest izraelskim patriot�, a hebrajski jest jego j�zykiem. - Wyrwano nas z ziemi - powie Itka - i wpakowano do doniczek. Zwykle niebrzydkich. To z�agodzi�o szok. Ale byli�my przyzwyczajeni do ziemi. Izraelsko�� jest jakim� sposobem na zabicie tamtego. To przecie� ojczyzna stworzona. I to jest ta krzywda. Turystami ju� w Polsce by� nie mo�emy. Dlatego nie je�dzimy. Franciszka�ska, Ciasna, Mi�a - pisali�my na lekcjach hebrajskiego biblijnym alfabetem. I pokochali�my Jerozolim�, Nazaret, Ramat Gan. Ale tu w Izraelu nie ma wierzb. M�� pani O. z Nalewek 23 uciek� z Warszawy jeszcze w pa�dzierniku 1939, kiedy us�ysza�, �e �ydom kazali my� klozety chustkami do nosa. Ona z kuzynem Kazikiem wyszli z plecakami na Wsch�d. Potem by� Brze��, paszportyzacja. Wywie�li ich za Ural, bo nie chcieli przyj�� paszportu. Od 1957 roku jest w Izraelu. Wolno im by�o wzi�� pi�� dolar�w na drog�. Nie mieli prawie nic. Jedynie p� tony ksi��ek, szaf� biblioteczn� i osobiste rzeczy. Kole�anka namawia�a j�, �eby przyjecha�a do Nowego Jorku. Dobrze si� jej tam ju� powodzi�o, w Polsce mia�a sk�ad futer na Swi�tojerskiej. Odpowiedzia�a: moj� ojczyzn� by�a Polska, ale skoro ona nie mog�a czy nie chcia�a ni� by�, moje miejsce jest tylko w Izraelu. Ju� nie jest komunistk�. Ma krytyczny stosunek do polityki ekonomicznej i zagranicznej Izraela. Oburza si�, �e to jest paskudztwo, ale to jest jej kraj, jej ojczyzna. Zema jesz. Tak to jest. Dla Idy Fink wyjazd z Polski by� spraw� godno�ci. Nie chcia�a pozosta� na zawsze cz�owiekiem drugiego gatunku. To, co si� sta�o w Polsce, wyklucza�o aklimatyzacj� psychiczn�. Tu jest u siebie. To najwi�ksza zdobycz. Nie by�a w Polsce od owego czasu, nie ma impulsu, �eby tam jecha�. Nie chce ogl�da� napis�w na murach: "�ydzi do gazu". 51 Jest naprawd� z�yta z Izraelem, cho� wiele rzeczy musi krytykowa�. Ale tu wszystko jest swoje. I wojsko, i rz�d. Czuje si� Izraelk�, cho� tam si� urodzi�a i pisze w tamtym j�zyku. Nie, nigdy nie chcia� znikn�� jako �yd. To jest jego los i nic tego losu nie potrafi zatrze�. Opowiada mi anegdot� o spotkaniu grupy przechrzt�w. Zastanawiaj� si� nad przyczynami, kt�re spowodowa�y ich chrzest. Jeden m�wi, �e zakocha� si� w m�odej katoliczce i to by�a jedyna droga, �eby z ni� by�. Drugi nie m�g� si� dosta� na uniwersytet. Trzeciemu zaproponowali bardzo atrakcyjn� prac�, to by� jedyny warunek. A czwarty m�wi: "Ja... ja z przekonania". "To mo�esz powiedzie� gojom" - odrzekli. On s�dzi, �e cz�owiek powinien by� autentyczny. Z samym sob� to�samy. A jego autentyczno�� wynika z tego, �e si� urodzi� w rodzinie �ydowskiej, kt�ra mia�a swoje korzenie i �r�d�a w glebie judaizmu. Gdyby si� urodzi� na �mudzi w rodzinie ch�opa, to by�by kim innym. Ale urodzi� si� na Bonifraterskiej i pierwszym jego j�zykiem by� jidysz. Od wczesnego dzieci�stwa zna� modlitwy �ydowskie. Ca�e jego �ycie kszta�towane by�o �ydowskim losem. Dlatego wr�ci� teraz z Ameryki do Izraela
