Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
poemat Miranda, 1874, w stylu romantycznej idylli, następnie zbiór wierszy Valsolda, 1876, w których z uczuciem i melancholią opisuje rodzinną miejscowość swej matki. Do pierwszych utworów prozą F. należą: Malombra, 1881, powieść będąca odbiciem zainteresowań okultystycznych autora; Daniele Cortis, 1885- dramatyczne przeciwstawienie miłości i obowiązku; Tajemnica poety (H mistero del poeta, 1888), historia nieszczęśliwej, romantycznej miłości, ukazana na tle atmosfery cichego niemieckiego miasteczka, oraz nowele Pedele e altri racconti (1887, Pedele i inne opowiadania). Już w pierwszych utworach F. pojawiła się tematyka i pewne charakterystyczne cechy, które rozwinęły się w dalszych, bardziej dojrzałych dziełach: pre-dylekcja do ukazywania środowiska elitarnego, do przedstawiania wewnętrznych konfliktów bohaterów, ludzi o dużej wrażliwości; uleganie wpływom romantyzmu; zamiłowanie do tego, co niezwykłe, tajemnicze, nieuchwytne, i wreszcie katolicyzm, trudny i tragicznie rozdarty między poszanowaniem tradycji a pragnieniem reformy i odnowy Kościoła. Interesował się też F. towianizmem, który znalazł zwolenników we Włoszech. Te właśnie problemy wystąpiły w pełni w czterech powieściach F. stanowiących swoistą całość. Dawny Światek (Piccolo mondo antico, 1895), dramat psychologiczny osnuty na tle nastrojów patriotycznych włoskiego Risorgimenta (->• Abba) przed 1859, to pierwsza z tych powieści, uważana za najlepszy utwór, który przyniósł autorowi europejską sławę. Bohaterami powieści są Franco i Luisa Maironi. Historia życia ich syna Piera jest tematem drugiej powieści Maty Światek nowożytny (Piccolo mondo moderno, 1900). Piero jest także protagonistą trzeciej powieści Jl santo (1905, Święty), w której jako zakonnik żyjący w opinii świętości stara się przeprowadzić w Kościele pewne reformy krytykując równocześnie niektóre aspekty jego FOLENGO 82 działalności. Święty wywołał polemikę ze strony władz duchownych, które umieściły powieść na indeksie. Czwartą powieść Leila, 1910, będącą w pewnym sensie duchowym i artystycznym testamentem t'., łączy z pozostałymi postać słownego bohatera, ucznia P. Maironi. F. pozostawił również dramaty, nie posiadające większych wartości artystycznych, prace teoretyczne oraz dziennik. Był pisarzem o dużej wrażliwości, a twórczość jego odznacza się finezją psychologiczną, muzycznymi walorami stylu i mistrzowskimi opisami pejzaży. Utwory F. na język polski tłumaczyli m. in. J. Korzeniowski, N. Na-górna. • W.P. FOLENGO Teofilo (właśc. Ge-rolamo Folengo), 1491-1544, poeta. Biografia jego przedstawia wiele miejsc ciemnych. "W 16-tym roku życia wstąpił do zakonu benedyktynów, •w którym przebywało już pięciu jego braci. W 1525 zrzucił habit. Był prywatnym preceptorem w Wenecji, potem w Rzymie. "W 1534 przyjęto go z, powrotem •do zakonu, w którym pozostał już do śmierci, wędrując po różnych klasztorach Włoch. F. jest najwybitniejszym przedstawicielem włoskiej poezji ma-karonicznej, której początki wywodzą się z parodii uprawianych w środowisku studenckim Padwy pod koniec XV i na początku XVI w. Była ona reakcją na przerafinowania kultury humanistycznej i uwielbienie klasyków starożytności. .Język makaroniczny powstał z zastosowania reguł morfologii, składni i metryki łaciny klasycznej do słownictwa włoskie-;go, a nawet dialektu czy żargonu. Ale dopiero F. z igraszki językowej potrafił stworzyć dzieło sztuki, jedno z najoryginalniejszych w literaturze Renesansu. Jego Baldus, pisany makaronicznymi heksametrami, ogłoszony został pod pseud. Merlina Cocai i w I wersji z 1517 liczył 17 ks., które w redakcjach następnych (ostateczna w wyd. pośm. z 1552) wzrosły do 25. Poemat opiewa w tonie' epickiej burleski przygody Bal-dusa, bohatera ludowego, który pochodzi z wysokiego rodu, ale wychowywany jest przez matkę w chacie chłopa Berta. Pod wpływem książek opiewających czyny rycerskie Baldus organizuje bandę i wraz z kompanami przeżywa wiele realistycznych i fantastycznych przygód, docierając nawet do piekła. Komizm Baldusa ma swoje źródło w realistycznym opisie małego światka wiejskiej społeczności, jego bohaterów, zwyczajów i obyczajów. Śmiech oraz ironia stanowią nieodłączny element realizmu F., który patrzy jednak na swoich bohaterów z sympatią i dobrodusznością. Elementy komizmu wnosi tf7 do utworu świat przemyślnych łotrzyków, którzy znajdą godnych naśladowców i kontynuatorów w noweli pikarejskiej. Najbardziej udane artystycznie są te ustępy Baldusa, w których dominuje realizm, a parodia pozostaje akompaniamentem. Zamierzona rubaszność przeciwstawia się literackim konwencjom humanizmu i podrwiwa z dworskiej ogłady w imię życia zgodnego z naturą. Mniejsze znaczenie mają inne utwory makaroniczne F.: Moschaea, poemat komiczny opowiadający o wojnie mrówek z muchami, i Zanitonella, duet miłosny wiejskiej pary parodiujący wytworne erotyki. F. jest również autorem wierszy o charakterze religijnym. M.B. 83 FOSCOLO FOSCOLO Ugo (właśc. Niccolo Foscolo), 6 II 1778 Zante - 10 IX 1827 Turnham Green (Anglia), poeta i pisarz. Urodził się na jednej z wysp jońskich, pozostających wówczas pod władzą Wenecji, ojczyzny jego ojca, lekarza; matka F. była Gre-czynką. Życie F., człowieka o wybujałym indywidualizmie, burzliwych przyjaźniach i przygodach miłosnych, gorącego patrioty, zdolnego do szlachetnych poczynań, przechodzącego od uniesień i entuzjazmu do stanu depresji, owładniętego obsesją śmierci i samobójstwa - stanowi typowy przykład romantycznej biografii