Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
P. Ullmana abiór artykułów na temat badań dotyczących modyfikacji zachowania (l 965) . W aspekcie historycznym warunkowanie werbalne jest techniką eksperymentalną, która wyrosła ze związku między warunikowaniem instrumendalnym, dokonywanym w tako aksperymentów (Skinner) , a klinicznym zainteresowaniem zachowaniem werbalnym, zwłaszcza tym, które wywołuje się w trakcie psychoterapii. Warunkorwaniewerbalne jest systematycznym stosowaniem wzmocnienia społecznego w celu wpływania na prawdopodobieństwo, że inna osoba będzie przejawiać specyłiczne zachowanie słowne. Badacz wykorzystuje systematycznie swoje zachowanie, aby dawać osobie badanej pewne znaki (sygnały) . Znaki te wskazują, że egzaminator słucha, uważa albo przejawia w inny sposób, że pochwala to, co badany mówi. Eksperymenty z warunkowaniem werbalnym mają przeważnie dwa. rodzaje sytuacji zadaniowych. W jednej stosuje się zadania z ograniczonym wyborem reakcji, (a przykład, badanemu pokazuje się kartę z 6 zaimkami i poleca, aby ułożył zdanie z tych 6 zaimków. Podobne zadania obejmują układanie zdań z do-borem czasowników itp. Ten typ zadań, nazwany typem Taffela, stał się najpopularniejszą techniką warunkowania werbalnego, zwłaszcza ze względu na ograniczoną liczbę możliwych reakcji i łatwość oceniania. Do ceMw ekstrapolacji na bardziej ogólną sytuację, zadanie to ma jednak zbyt ograniczony reąertuar zachowań. Drugim typem sytuacji zadaniowej, pozostawiającej badanemu w: ększaswobodę węyboru reakcji, jest rozmowa, swobodne skojarzenia lub opowiadanie historii. Badany może raagowaćna to zadanie szerszym repertuarem zachowań. Przykładem mogą być instrakcje. Proszę powiedzieć wszystkie słowa, takie pata sobie prz*pomal", . Proszę opowiedzieć jakaś historię", albo po prostu. Niech pan oąowie coś o sobie'. Jako wzmacniany przejaw należy w eksperymentach izolować klasę reakcji werbalnych, która ma pewne określone cechy. Ma to być realna klasa zjawisk. Musi mieć dostatecznie wysoki poziom operacyjny, tzn.dostateczną częstotliwość, ale nie tak wysoką, aby nie mogła już być bardziej podwyższona. Musi nadawać się do wzmacniania i do zmian. Przy opowiadaniu ńistnritnajpierw zbadano, jakie osoby w niej występują, np.matka, ojciec, dziecko, zwierzę. Następnie jedną z tych osób, np.matkę, wybrano do wzmacniania. Następnym zadaniem było określenie skutecznego wzmacniania, którym jest jakiś aspekt zachowania wzmacniającego. Wybrany aspekt zostaje użyły jako wzmacniający sygnał. Sygnał poninien być łatwy do zdefimowania i powtórzenia. W wielu eksperymentach używa się takiego minimalnego bodźca werbalnego, jak, hm", lub. 632. 'ęgnięeia głową, wychodząc z założenia, że bodźce te, azgaczają przejaw uwagi i zainteresowania. Bodźce te cło-uje się systetuatycznie, ilelroć w treści wypowie ąz*z*a*and. XXpgw wzmocnienia werbalnego na wywołanie, wspomnień z dzieciństwa Dla dziedziny psychoterapii zasadnicze znaczenie ntabadanie 1. Quaya (1959) nad wpływem werbalnego warunkowania na wywoływanie wspcnunień z dzieciństwa. Dobrze ilustruje ono model z werbalnym warumkowaniem, a jednocześnie daje pewną możność zinterpretowania rzeczywistego Jasłu, że pacjenci swoimi wypowiedziami często potwierdzają teoretyczne poglądy swoich terapeutów. Hipoteza Quayąg jŁst sformiałowananastępująco: po zastosowaniu jako wzmocnienia bodźca werbalnego zwiększa się częstotliwość określonego typu wspamnień z wczesnego dzieciństwa w porównaniu z ich częstotliwością w okresie, kiedy wzmacnianie werbalne nie jest s!osowane. Metodą użytą w tym badaniu była analiza treści wypowiedzi śtudentów na temat wczesnego dziecin-twa. Po stwierdzeniu węyjściowej liczby wspomnień w okresie bez wzmacniania, wprowadzona minimalne wzmacnianie, przy którym pytający mówił, hm", co miało być sygnałem do wzmiacniania wybranych treści przywołanych z pamięci. Dksperyment przeprowadzono ze studentami z uniwersytetu w Illinois. Grupa eksperymentalna składała się z 16 osób. Wzmacniano d nichtwspomnienia dotyczące rodziny, 18 osób tworzyło grupę kontrolną: wzmacniano u nich wspomnienua spoza rodziny. Wzmacniającym sygnałem było nieobowiązujące, nhm", wyącwiedziane niskim głosem. Wybrano to minimalne wznnacnienie, ponieważ jest zgodne z ty. pern reakcji stsowanym obecnie na posiedzeniach psychoterapeutycznych. Osoby badane proszono, aby wywoływały z pamięci wspomnienia z wczesnego dzieciństwa w takiej kolejności, jak przychodzą im one na myśl. Osoby te siedziały wygodnie na krzesłach i nie patrzyły na eksperymentatora. Reakcje zapisywano na taśmie magnetofonowej. Zastosowano dwa półgodzinne posizdzeniaw odstępie jednego tygodnia. Pierwszych 10 minut wykorzystano do stwierdzenia względnej częstotliwości pojawiania się kategorii, która miała być wzmacniana. Stworzyło to własną kontrolę dla każdej osoby badanej. Po upływie pół godziny przerwano posiedzenie i proszono badanego, aby przyszedł znowu za tydzień napoi go-dżiny. Po drugim posiedzeniu każdy badany otrzymał ankietę, w której miał wykazać, czy zdaje sobie sprawę ze związku między jego wspomnieniami a działaniem wzmacniającego sygnału. Ankietę posyłano każdemu do domu w zaklejonej kopercie, żeby zapobiec ewentualnemu wywieraniu wpływu na te osoby, które jeszcze nie brały udziału w eksperymencie. W celu sprawdzenia hipotezy, że dzięki zastoowaniuwzmacniającego sygnału zwiększy się stosunek liczby wspomnień na korzyść wzmacnianej kategorii u obu grup (rołzmnej contra rierodzirnej) , porównano względną częstotliwość wspomnień w okresie ap-erasy jnymz waględną ich częstotliwś-cią w okresie, kiedstosowano wzmocnienie. Ten drugi okres został zdefiniowany jako ta część całego okresu eksperymentalnego, która następowała po urzeczywistnieniu drugiego wzmocnienia. Tabela 15 przedstawia względną liczebność we wzmacnianej kategorii (tzn.wzmacniane wspomnienia dzielone przez liczbę wszystkich wspomnień) w okresie niewzmacniania i w okresie, w którym stosowano wzmacnianie dla każdej osoby badanej. 634. wzmd*ane**. Grupa, , rodzinna. **r**c*XPPY. ******a*******s*o, **. 0. 33 O 530. 530, 38. okres*a cn*dn**. n 430. 410. 29 O 480, 120. 580, 56. 0. 470. 6 (0. 700. 430.48. 4-0. 02-0. 08*-0. 13*o***o a**o**a**a. Grupa "nierodzinna. onres**cy*n*. okres w z*ac*n*an**. O 47 li 32*. ****O, 70**a 0, 74 O **0. 700, 64 o, ***, *1 K 5 d 0. 80**0, 54*** (*i. u, ***-iKOb*-*o***ą 024-0, 1780. 0380. 01*o, *b--0. 07--o 23-0. 08*o as**z*--6. 15-O 91. W "grupie rodzinnej'nią 16 osób 13 miało wyższą, liczbę rodzinnych wspomnień po wzmocnieniu. Poziom istotności odpowiada przy użyciu*es*u znaków poz*om**