Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
w 1829) posiada ponad 600 rpsów, w tym zespół z klasztoru cystersów w Pelplinie oraz z innych księgozbiorów klasztornych, które wpłynęły w okresie kasaty zakonów w 1. 1820-1830, a w 1862 powiększył jej zasoby księgozbiór Bibl. Kapitulnej z Chełmży. Płock: Biblioteka Tow. Naukowego im. Zielińskich (zał. 1905) posiada ok. 1500 rpsów, przeważnie zbiorów regionalnych z Mazowsza, oraz 78 dyplomów pergaminowych z XIV-XV w. — Biblioteka Seminarium Duchownego posiada księgozbiór związany z utworzeniem szkoły katedralnej w XI w. Najcenniejsze kodeksy weszły do księgozbioru w okresie rządów bpa Aleksandra z Malonne (1129-1156). Większość Z. zaginęła, wywieziona w czasie drugiej wojny światowej przez hitlerowców do Królewca. Z zachowanych najcenniejsze są Perykopy ewangeliczne pochodzenia mozańskiego z drugiej poł. XII w. oraz Revelationes s. Birgittae z 1400 nabyte w Pradze. Poznań: Biblioteka Główna Uniwersytetu A. Mickiewicza (zał. 1898) posiada ok. 2300 rpsów, w tym 20 średniowiecznych. Są to Z. rodzin oraz bibl. gimnazjów wielkopolskich, m. in. gimnazjum Św. Marii Magdaleny w Poznaniu (rpsy z XV w.). — Miejska Biblioteka Publiczna im. E. Raczyńskiego (zał. 1829) przechowuje ok. 3500 rpsów, w tym ok. 40 średniowiecznych. Głównie Z. rodzinne Raczyńskich, księgozbiór Seminarium Duchownego w Poznaniu, który powstał przy katedrze na przeło- 2603 2604 mie XI/XII w., oraz zasoby bibliotek poklasztornych, m. in. cystersów z Paradyża. Sandomierz: Biblioteka Seminarium Duchownego posiada ok. 1800 rpsów, w tym 30 średniowiecznych, głównie Z. skasowanych w 1866 klasztorów w Sandomierzu, Solcu i Radomiu. Toruń: Biblioteka Uniwersytetu M. Kopernika (zał. 1945) przechowuje ok. 900 rpsów, w tym 80 średniowiecznych. Z. głównie władz miejskich Torunia i Elbląga oraz gminy ewangelickiej w Toruniu. — Książnica Miejska im. M. Kopernika (zał. 1923) posiada ok. 700 rpsów, w tym 30 średniowiecznych, Z. Towarzystwa Naukowego w Toruniu, dawnego gimnazjum toruńskiego i bibl. Rady Miejskiej. Warszawa: Biblioteka Narodowa (zał. 1928) posiada ok. 10000 rpsów, w tym 350 średniowiecznych. Przed drugą wojną światową był to największy Z. w Polsce, liczący ok. 40000 rpsów. W ogromnej większości został spalony przez hitlerowców w 1944. Z dawnego Z. ocalało 2200 rpsów pochodzących z Biblioteki Załuskich (zwróconych po 1922 z Leningradu), 45 rpsów ze zbiorów rapers-wilskich oraz kilkanaście innego pochodzenia. Po 1945 włączono ocalałe rpsy z Bibl. Ordynacji Zamojskiej (825 rpsów) i Ordynacji Krasińskich (25 rpsów pozostałych z wielkiego Z. liczącego przed wojną 8500 rpsów) oraz Z. Kapituły Greckokatolickiej z Przemyśla, Morstinów, *Potockich z Wilanowa i Radziwiłłów z Nieborowa. Z najstarszych kodeksów średniowiecznych do najcenniejszych należą *Sakramentarz tyniecki z ok. 1060 (przywieziony w XI w. do Polski przez benedyktynów do klasztoru w Tyńcu pod Krakowem), *Rocznik świętokrzyski dawny z ok. 1122 i *Ewangeliarz tzw. Anastazji z poł. XII w. Najcenniejsze zabytki j. poi. stanowią ^Kazania świętokrzyskie z połowy XIV w., *Psałterz floriański z przełomu XTV/XV w., fragment poi. przekładu Objawień św. Brygidy z końca XIV w. i *Rozmyślanie przemyskie z XV w. Szczególne znaczenie mają kodeksy średniowieczne zawierające źródła historiograficzne: Zamojski z XIV w. z najstarszym zachowanym odpisem Kroniki Galia Anonima, Królewski, Lubiński, Heilsberski (Piotra z Szamotuł), Kuropatnickiego, Świętokrzyski i Wilanowski z XV w., a także 20 Tek Górskiego z XVI w. Do najcenniejszych rpsów nowszych należą: jedyny wczesny odpis Pamiętników Paska, autografy Pana Podstolego Krasickiego, Balla-dyny i Kraka Słowackiego, największy zbiór autografów muzycznych Chopina, najbogatszy zespół utworów i korespondencji Norwida, autografy Krzyżaków i Quo vadis Sienkiewicza, Starej baśni Kraszewskiego, Faraona Prusa (połowa rpsu), Nad Niemnem Orzeszkowej oraz Dzienników, Urody życia i Róży Żeromskiego. — Biblioteka Główna Uniwersytetu Warszawskiego (zał. 1817) przechowuje ok. 2500 rpsów, w tym ok. 30 średniowiecznych. Są to głów- ZBIORY RĘKOPISÓW nie zbiory klasztorów warszawskich, Towarzystwa Naukowego Warszawskiego i Gminy Ewangelicko-Reformowa-nej. Najstarszy rps, tzw. Breviarium Alarici, pochodzi z IX w.; wśród rpsów nowożytnych znajdują się m. in. rps Męki Pana Jezusowej Opecia z XVI w., autografy Ignacego Krasickiego i Stanisława Trembeckiego oraz autografy utworów Marii Dąbrowskiej, w tym Nocy i dni. — Biblioteka Publiczna m. st. Warszawy (zał. 1907) posiada ok. 3000 rpsów. Największą część Z. stanowią rpsy XK-wieczne, z przewagą varsavianów. Najważniejsze z nich to Z. Józefa Kazimierza Plebańskiego, Bolesława Prusa z autografami Faraona (połowa rpsu), Lalki i Nowel, szczątki archiwum redakcyjnego „Przeglądu Tygodniowego". Wrocław: Biblioteka PAN Zakładu Narodowego im. Ossolińskich (zał. 1817) posiada ponad 13000 rpsów, w tym ok. 200 średniowiecznych, duży Z. autografów, dokumentów pergaminowych i papierowych z XIII-XX w. (ponad 2000). Z. ten obejmuje kolekcje J.M. *Ossoliń-skiego, gromadzone od pocz. XIX w., włączone później kolekcje Dzieduszyckich, *Pawlikowskich, Lubomir-skich, Mniszchów, Wodzickich i in. rodzin, cenne spuścizny literackie i naukowe, korespondencje i pamiętniki. Najcenniejsze rpsy: autograf Pana Tadeusza Mickiewicza, autografy komedyj Fredry, dzieł Słowackiego, Sienkiewicza (wśród nich Trylogii), Reymonta (m. in. Chłopów), Żeromskiego, Kasprowicza, Zapolskiej, Zegadłowicza, St. I. Witkiewicza. Dyplomy: Henryka Brodatego, Bolesława Wstydliwego, Kazimierza Wielkiego. — Biblioteka Uniwersytecka posiada zbiór ok. 11 000 kodeksów i in. większych jednostek (ok. 3000 rpsów średniowiecznych, ok. 600 iluminowanych, w tym ponad 100 z pracowni śląskich, ok. 250 orientalnych, 41 greckich, ok. 10 000 autografów i in.), na który złożyły się trzy zespoły: ocalały w 70% zespół dawnej Biblioteki Uniwersyteckiej (rpsy z ok. 70 klasztorów i kolegiat śląskich, z Akademii Jezuickiej we Wrocławiu i b. Uniwersytetu we Frankfurcie nad Odrą); ocalały w 40% zespół dawnej Biblioteki Miejskiej (zbiory T. Redigera, kościołów Św. Marii Magdaleny i Św. Bernardyna); włączone po wojnie zbiory dolnośląskie, m. in.: Milicha i Górnołużyckiego Tow. Naukowego ze Zgorzelca, kościoła Św