Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Dawczyni Ognia]28. Od tej bogini w zamierzchłej przeszłości brali ogień Argiwowie na uroczystość Lernajów. ROZDZIAŁ XVI 1 Kierując się z Feneosu na wschód1, trafisz na szczyt góry Gerontejon2. Granią prowadzi droga. Gerontejon stanowi granicę między terytorium Feneosu a Ziemią Stymfalijską. Idąc w lewo od Gerontejonu przez góry Feneosu, ujrzysz tzw. Trykrena [tj. Trójźródło]3. Istotnie są tam trzy źródła. To w nich ponoć kąpały nowo narodzonego Hermesa miejscowe oready4. Dlatego uważa się te źródła za jemu poświęcone. 2 Niedaleko od Trykrena jest inna góra, Sepia5. Powiadają, że właśnie tu zginął od ukąszenia węża Ajpytos6, syn Elatosa. Tu także usypano mu mogiłę. Dalej już ponoć nie mogli towarzysze nieść trupa. Arkadowie powiadają, że do dzisiaj pojawiają się na tej górze jadowite węże, ale już nie w tak wielkiej masie — są one coraz rzadsze. A przyczyna ginięcia 24 Góra Kratis utożsamiana jest najczęściej przez badaczy z wysoką, liczącą 1875 m n.p.m., górą w pobliżu dzisiejszej wioski Zaruchli. 25 Rzeka Kratis nazywa się obecnie Akrata i płynie na południe od wioski Zaruchli — por. VII 24, 11. 26 Na temat Ajgaj por. VII 25, 12. Nie znaleziono żadnych śladów tego miasta. 27 Kratis w południowej Italii ma swoje źródła obok miasta Sybans — por. Strabon X 449. 28 Przydomek Artemidy skądinąd nie znany. 1 Po dotarciu do granic Feneosu drogą prowadzącą do Pellene i Ajgejry Pauzaniasz idzie z kolei na południowy wschód, szlakiem prowadzącym do Stymfalosu. 2 Gerontejon — jedna z gór należących do Kyllene. 3 Góra Trykrena (dzisiejsza Trymatia) znajduje się w pobliżu dzisiejszej wioski Kastami. 4 oready — nimfy górskie. 5 Sepia (tj. Wężowa Góra) - góra na północ od Trykreny. 6 Ajpytos— heros arkadyjski. węży jest następująca. Ponieważ góra przez większą część roku pokryta jest śniegiem, jedne z nich giną zaskoczone przez śnieg z dala od nor, a drugie, jeśli nawet zdołają szczęśliwie się ukryć, padają martwe, bo choć śnieg ich nie zabił, dotkliwe zimno wkrada się do nor. 3 Mogiłę Ajpytosa oglądałem z ciekawością szczególną, ponieważ Homer, mówiąc w swym poemacie o Arkadach, wspomniał również o niej7. Jest to niewielki kopiec, otoczony kamiennym obmurowaniem. Oczywiście Homerowi mógł się wydać zadziwiający, gdyż niczego godniejszego uwagi nigdy nie widział. Podobnie porównywał korowód taneczny na tarczy Achillesa8, wykonany przez Hefajstosa, z korowodem wykonanym przez Dedala9, ponieważ niczego kunsztowniejszego jeszcze nie oglądał. 4 Aczkolwiek znam wiele grobowców godnych podziwu, wspomnę tylko o dwu, tj. o grobowcu w Halikarnasie i o pewnym grobowcu na ziemi hebrajskiej. Pierwszy wzniesiono w Halikarnasie ku czci Mauzolosa10, który sprawował tam ongiś rządy królewskie. Grobowiec ten jest istotnie tak ogromny i o tak wspaniałym wystroju z każdej strony, że nawet Rzymianie z wielkiego dlań podziwu swoje sławne grobowce zwą mauzoleami11. 5 A znowu na ziemi Hebrajczyków, w mieście Jerozolimie, doszczętnie zniszczonym przez cesarza rzymskiego, jest grobowiec pewnej miejscowej kobiety, Heleny12. Kamienne, podobnie jak całość, drzwi grobowca skonstruowane zostały w ten sposób, że nie wcześniej dadzą się otworzyć, aż rok w swym obrocie sprowadzi określony dzień i godzinę. A wtedy jakiś mechanizm automatycznie je otwiera, w tym stanie pozostają 7 Iliada II 604. 8 Ibidem XVIII 590. 9 Ibidem — jest to najstarsza wzmianka o Dedalu, mitycznym budowniczym ateńskim na dworze króla Krety, Minosa — por. IX 43. 10 Mauzolos — syn Hekatomnosa z Mylazaj. W latach 377—353 rządził w Karii jako satrapa perski. Jego grobowiec — mauzoleum w Halikarnasie — zaliczany był do siedmiu cudów świata. 11 Prawdopodobnie Pauzaniasz ma tu na myśli mauzolea Augusta i Hadriana. 12 Nie znana bliżej Pauzaniaszowi kobieta była królową Adiabene, matką Izatesa, króla Adiabene. Za panowania cesarza Klaudiusza (44—48), podczas strasznego głodu, wysłała do Jerozolimy cały statek zboża i suszonych fig — por