Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard

Dodatkowym niebezpieczeństwem może być również nieliczenie się z opinią dzieci i młodzieży w różnych sprawach, a więc bagatelizowanie ich upodobań i możliwości, czyli tego, co naprawdę chcą i mogą zrobić. Aby temu zapobiec, pedagodzy proponują częściej - niż praktykuje się to na co dzień - rozmawiać z wychowankami, aranżować wśród nich dyskusje, zwoływać spotkania samorządne (znane pod nazwą technik wychowawczych), a także podejmować próby zobiektywizowanego poznawania dzieci i młodzieży. VII. Współzawodnictwo i współdziałanie w procesie wychowania Współzawodnictwo i współdziałanie stanowią poważny problem wychowawczy, który może być rozpatrywany zarówno w płaszczyźnie osobliwych form oddziaływań na dzieci i młodzież, jak i szczególnych uwarunkowań skuteczności pracy wychowawczej. Jak dotychczas nie ma jednomyślności co do ogólnej oceny współzawodnictwa i współdziałania w procesie wychowania. Jedni spośród pedagogów i psychologów opowiadają się bezwzględnie za współzawodnictwem, inni wyraźnie preferują współdziałanie w pracy wychowawczej, a jeszcze inni podejmują się próby pogodzenia owych stanowisk. 1. Określenie współzawodnictwa i współdziałania Współzawodnictwo kojarzy się najczęściej z rywalizacją zmierzającą do uzyskania lepszych od innych osiągnięć w różnych dziedzinach życia, pracy, kultury, nauki. Jest ono z reguły uporczywym, wzajemnym zmaganiem się ze sobą jednostek lub grup o cele, które chce się za wszelką cenę osiągnąć. Zmaganie to jest prowadzone według ściśle ustalonych reguł postępowania, wykluczających użycie siły lub przemocy każdej ze stron. Zwycięsko wychodzi zwykle jednostka lub grupa, która najlepiej wywiązuje się z przyjętych na siebie zobowiązań. Współzawodnictwo zapewnia zdobycie jednego lub kilku równorzędnych pierwszych miejsc zwycięskich, a także różnych innych miejsc o różnej lokacie w przyjętym systemie nagradzania czy wyróżniania. Tak rozumiane współzawodnictwo jest niebagatelnym sposobem aktywizacji jednostek i grup w osiąganiu coraz to lepszych wyników w różnych dziedzinach życia. W instytucjach opieki i wychowania pro- 136 VII. Współzawodnictwo i współdziałanie w procesie wychowania 2. Współzawodnictwo indywidualne a współdziałanie 137 wadzi się je zwłaszcza w celu zaktywizowania dzieci i młodzieży w nauce szkolnej i codziennym zachowaniu. Współzawodnictwem obejmuje się również działalność społecznie użyteczną, do której zalicza się m.in. samopomoc koleżeńską, samoobsługę w jadalni lub zbieranie surowców wtórnych. Wyrazem tego rodzaju współzawodnictwa w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i szkołach jest stosowana tam punktacja, uwidaczniana na specjalnych tablicach lub gazetkach ściennych albo rejestrowana w oddzielnych zeszytach. Współdziałanie -w przeciwieństwie do współzawodnictwa -nie jest ubieganiem się o pierwszeństwo nad innymi, lecz podejmowaniem działań zmierzających do osiągnięcia wspólnego celu bez narażania innych na utratę prestiżu bądź przyczyniania się do ich niepowodzeń lub osobistej porażki. Osoby współdziałające ze sobą nie oczekują nagrody czy wyróżnienia za udział we wspólnym działaniu. Wystarczającym bodźcem do współdziałania jest sama myśl o końcowym jego wyniku lub sam rodzaj wykonywanego zadania i możliwość jego wykonania. Są to często zadania odpowiadające na pilne potrzeby wychowanków i zgodne z ich zainteresowaniami, a także zadania nie pozbawione znamion atrakcyjności. Niekiedy motywem współdziałania może być ciesząca się dużym uznaniem i autorytetem osoba, inspirująca lub wytyczająca kierunek wspólnych działań. Najczęściej jednak jest nim wspólny cel, aprobowany przez wszystkie współdziałające z sobą osoby. W pewnym sensie synonimem współdziałania jest wyświadczanie sobie wzajemnych usług na zasadzie partnerstwa. Każda z osób współdziałających ze sobą zajmuje wśród nich możliwie wysoką pozycję społeczną. W gronie osób współdziałających nie ma nikogo, kto nie byłby potrzebny i z kim można by się nie liczyć. Wszystkie one wspomagają się i uzupełniają wzajemnie. Wykonują często zadania zróżnicowane, lecz prowadzące do tego samego celu. Dzięki temu osoby współdziałające ze sobą tworzą zintegrowaną wewnętrznie całość, charakteryzującą się spoistością stosunków międzyludzkich. Terminem bliskoznacznym dla „współdziałania" jest „współpraca", toteż nierzadko używa się ich zamiennie. Istniejąca między nimi różnica jest raczej różnicą stopnia niż gatunku. W powyższym rozumieniu współpraca jest tylko bardziej wzmożonym współdziałaniem. To znaczy, że współdziałanie jest etapem na drodze ku współpracy. Współdziałać można w każdej niemal aktywności ludzkiej, tymczasem współ- praca eliminuje wspólność działań podczas czynności zabawowo-rozry-wkowych