Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
21.8). Palce powinny byæ ustawione pod k¹tem 90ø do kierunku ruchu. Lekarz porusza palcem pacjenta, mówi¹c, kiedy porusza nim w górê, a kiedy w dó³. Zbadaæ i sprawdziæ - pacjent zamyka oczy; lekarz porusza paluchem stopy w górê i w dó³, wykonuj¹c najpierw ruchy "zamaszyste" i stopniowo zmniejszaj¹c ich zakres, a¿ pacjent zacznie pope³niaæ b³êdy. Badaæ najpierw stawy w odsiebnych czêœciach koñczyn i przechodziæ do dosiebnych. Koñczyny górne: staw miêdzypaliczkowy dosiebny i odsiebny, staw miêdzypaliczkowy dosiebny œrodkowy, staw œródrêczno-paliczkowy, nadgarstek, staw ³okciowy, staw barkowy. Uwaga: W warunkach prawid³owych najmniejszy wykrywany przez pacjenta ruch jest ledwo widoczny. Koñczyny dolne: staw miêdzypaliczkowy odsiebny, staw œródstopnopaliczkowy, staw skokowy, kolanowy i biodrowy. Uwaga: próba Romberga jest tak¿e rodzajem badania czucia u³o¿enia (p. rozdz. 4). CzGcie bólG Do badania u¿ywa siê szpilki, ig³y strzykawki lub pêkniêtego patyczka. Jeœli u¿ywa siê ig³y strzykawki (nie zalecane), nale¿yj¹ stêpiæ przed u¿yciem. Po badaniu szpilkê wyrzuciæ. Ka¿dy bodziec powinien byæ tak samo silny. Wyjaœniæ - pokazaæ pacjentowi, jak bêdzie wygl¹da³o badanie. Wyjaœniæ, ¿e pacjent powinien powiedzieæ, czy szpilka jest ostra czy têpa. Dotkn¹æ obszaru prawid³owego czucia ostrym, a nastêpnie têpym koñcem szpilki. Zbadaæ-pacjent zamyka oczy. Lekarz dotyka skóry pacjenta ostrym lub têpym koñcem szpilki i zapamiêtuje odpowiedzi pacjenta. 0zuciE: maoMoœci oóNE 165 Badanie orientacyjne: zacz¹æ od odsiebnych partii cia³a i przejœæ do dosiebnych. Staraæ siê obj¹æ badaniem wszystkie dermatomy i wszystkie g³ówne nerwy. Ocena wykrytego uszkodzenia: zacz¹æ od obszaru zmienionego czucia i przesuwaæ siê w kierunku obszaru czucia prawid³owego, by w ten sposób wyznaczyæ granice zaburzeñ. Ocena hipotezy diagnostycznej: starannie zbadaæ interesuj¹ce nas okolice, zwracaj¹c szczególn¹ uwagê na ró¿nice miêdzy lew¹ i praw¹ stron¹ cia³a. Sprawdziæ - stosowanie co pewien czas bodŸca "têpego", który jest odczuwany prawid³owo, pozwala lekarzowi sprawdziæ, czy pacjent rozumie badanie. Czucie dotyku Do badania u¿ywa siê kawa³ka waty, chocia¿ niektórzy lekarze wol¹ badaæ koniuszkiem palca. Kawa³kiem waty dotyka siê skóry pacjenta. Staraæ siê, by ka¿dy bodziec by³ podobny. Nie przeci¹gaæ waty po skórze, nie ³askotaæ pacjenta. Wyjaœniæ-pokazaæ pacjentowi, ¿e badanie bêdzie polega³o na dotykaniu skóry kawa³kiem waty. Poprosiæ go, by mówi³ "Tak", gdy poczuje dotkniêcie. Zbadaæ - pacjent zamyka oczy, lekarz bada tak, jak czucie bólu, dotykaj¹c skóry pacjenta w nieregularnych odstêpach czasu. Sprawdziæ - sprawdzenie polega na obserwacji czasu reakcji na nieregularnie stosowane bodŸce. Czêsto przydatne s¹ d³u¿sze przerwy - 10-20 sekund. Szczególne przypadki Czucie lêdŸwiowe - okolicy lêdŸwiowej zwykle nie bada siê podczas badania orientacyjnego, jednak nale¿y j¹ zbadaæ jeœli stwierdza siê: objawy ze strony pêcherza moczowego lub jelit, obustronny niedow³ad koñczyn dolnych, zaburzenia czucia w obu koñczynach dolnych, przy podejrzeniu zmian w obrêbie sto¿ka rdzeniowego lub ogona koñskiego. Czucie temperatury Badanie orientacyjne Zwykle wystarcza pytanie, czy pacjent odczuwa przy³o¿one wide³ki stroikowe jako zimne. Konwencjonalne badanie czcrcia temperatury Nape³niæ dwa naczynia wod¹ gor¹c¹ i zimn¹. W zasadzie temperatura wody powinna byæ dok³adnie okreœlona, lecz zwykle do badania wystarcza gor¹ca i zimna woda z kranu. Oba naczynia nale¿y wytrzeæ od zewn¹trz. Wyjaœniæ - "chcia³bym, by pan mówi³, czy dotykam pana naczyniem z gor¹c¹ wod¹ (dotkn¹æ obszaru nie zmienionego czucia naczyniem z gor¹c¹ wod¹) czy zimn¹ (dotkn¹æ obszaru nie zmienionego czucia naczyniem z zimn¹ wod¹). Dotykaæ skóry stóp, d³oni lub odpowiedniego obszaru zaburzonego czucia. Sprawdziæ-wybór naczynia na œlepo pozwala na kontrolê stopnia koncentracji pacjenta. Inne rodzaje czucia Czucie dyskryminacyjne (rozróŸnienie dwóch bodŸców) Do badania potrzebny jest instrument o dwóch koñcach, np. stêpiony cyrkiel. Wyjaœniæ - "bêdê dotyka³ albo oboma koñcami (dotkn¹æ obszaru nie zmienionego czucia oboma koñcami szeroko rozstawionego cyrkla pod kontrol¹ wzroku pacjenta) lub jednym koñcem (dotkn¹æ jednym koñcem). Proszê zamkn¹æ oczy". Badaæ - stopniowo zmniejszaæ rozstaw ramion cyrkla, dotykaj¹c raz jednym koñcem, raz oboma. Zanotowaæ, przy jakim rozstawieniu pacjent nie jest ju¿ w stanie odró¿niæ dotkniêcia jednym i oboma koñcami. Sprawdziæ - dotykanie na przemian jednym i oboma koñcami pozwala na kontrolê. - wyniki prawidowe: palec wskazuj¹cy < 5 mm; ma³y palec < 7 mm; paluch nogi < 10 mm. Uwaga: wyniki zale¿¹ od gruboœci skóry i s¹ bardzo ró¿ne. Porównaæ praw¹ i lew¹ stronê cia³a. INNE PRÓBY Nieuwaga czuciowa Poprosiæ pacjenta, by mówi³, po której stronie lekarz dotyka jego skóry (wat¹ lub szpilk¹). Dotkn¹æ pacjenta po prawej stronie, a nastêpnie po lewej. Jeœli potrafi rozró¿niæ, dotkn¹æ go po obu stronach jednoczeœnie. Wyniki Pacjent rozpoznaje dotkniêcie po prawej, lewej i obu stronach - wynik prawidlowy. o Pacjent rozpoznaje bodŸce z obu stron stosowane osobno, lecz jeœli jednoczeœnie dotkn¹æ skóry oboma koñcami cyrkla, rozpoznaje tylko bodziec z jednej strony, zwykle prawej - nieuwaga czuciowa