Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
J CU11 U^z, U! i jv.il " aŁ ii^.v-*-n- initjjtA- yijuijoł, i^r i j.
Statystyka ta uwypukla znaczenie chorób naczyniowych mózgu.
Należy podkreślić, że zaburzenia pamięci są częstym następstwem zakłócenia w ukrwieniu mózgu, przy czym z reguły współ wy stępują wtedy z innymi zaburzeniami psychicznymi. W cięższych przypadkach przybierają postać amnestycznego zespołu Korsakowa, któremu często towarzyszą zaburzenia gnozji lub (i) praksji oraz zaburzenia świadomości. Obserwowane ainnezje mogą być niekiedy trwałe i bardzo rozległe, mogą obejmować swym zasięgiem niemal całe życie chorego. Z reguły nawet w łagodnym przebiegu zaburzeń w ukrwieniu mózgu można zaobserwować amnezję wsteczną dotyczącą okresu od kilku godzin do kilku dnt (Hołyst, 1971).
Przytoczymy za Hołystem (op. cii.) skrócony opis przebiegu i następstw u chorej P.J. krótkotrwałego zatrzymania akcji serca w trakcie operacji. Czas zatrzymania akcji serca oceniono na ok. 3-4 minuty. Badanie przeprowadzone po 3 godzinach wykazało głębokie zaburzenia świadomości. W dniu następnym utrzymywały się zaburzenia świadomości z pobudzeniem psychoruchowym, dezorientacja i brakiem kontaktu słownego. Po 3 dniach chora nawiązywała kontakt, nie była jednak jeszcze W peini zorientowana, zdradzała wyraźne luki pamięci. Po upływie tygodnia stan neurologiczny oceniono jako bez odchyleń od normy, utrzymywały się jednak zaburzenia pamięci o charakterze amnestycznego zespołu Korsakowa. Chorą badano również po upływie miesiąca; stan neurologiczny w dalszym ciągu nie wykazywał odchyleń od normy, ale nadal utrzymywały się zaburzenia pamięci, a ponadto występowała chwiejność uczuciowa oraz obniżenie krytycyzmu.
Dla porównania przytoczymy opis następstw zatrzymania krążenia na nieco dłuższy okres (ok. 4-6 minut) u innej chorej w podobnym wieku (Kraska, Krzyżowski, 1968). Chora H.B., lat 41, została zreanimowana ze stanu śmierci klinicznej, spowodowanej nagłym zatrzymaniem krążenia. Wśród następstw stwierdzono m.in. zespół amnestyczny. Z dostępnych danych, dotyczących okresu sprzed choroby, wynikało, że chora uczyła się dobrze, zdobyła średnie wykształcenie oraz ukończyła kursy pielęgniarskie. Jej pamięć zdarzeń przed zachorowaniem oceniono jako dobrą, zaobserwowano jednak znaczne trudności w zapamiętywaniu nowych informacji. Nie stwierdzono konfabulacji. Chora była adynamiczna. ujawniała trudności w skupianiu uwagi. W trakcie rozwiązywania zadań szybko się męczyła, co pogłębiało trudności pamięciowe. Stwierdzono u niej ponadto podwyższony, euforyczny nastrój, również w odniesieniu do oceny własnej pamięci. Iloraz inteligencji mierzony testem Wechslera wynosił 79 (skala słowna = 88. skala wykonaniowa =73). Wyniki niektórych testów (Bender oraz Gra-ham-Kendall) wskazywały na organiczne uszkodzenie mózgu, jednakże EEG nie wykazało odchyleń od normy. Chorą leczono farmakologicznic oraz podjęto próby rehabilitacji. Późniejsze badania sugerowały nieznaczną poprawę stanu psychicznego, ale badanie EEG wykazało tym razem zmiany patologiczne lewej okolicy środkowo-lylnoskroniowej. Utrzymywały się ciągle brak zainteresowań, apatia, adynamia.
W literaturze dotyczącej następstw zakłócenia w ukrwieniu mózgu opisani są również chorzy, u których obserwowano kilkakrotne przejściowe epizody amneslyczne, kończące się późniejszym masywnym wylewem krwi do mózgu i śmiercią (Whitty, Lishamn, 1966). Trzeba jednak zaznaczyć, że opisy takich przejściowych zaburzeń pamięci na tle naczyniowym należą raczej do rzadkości, najczęściej epizody takie są pomijane.
Oczywiste jest, że następstwa chorób naczyń krwionośnych mózgu zależą od lokalizacji i od wielkości obszaru mózgu objętego zaburzeniami w ukrwie- 209
Ryc. 27.1. Zakres unaczyniema tętnic na przyś rod k owej powierzchni półkuli mózgowej (Wg: Bochenek, Reichcr, 1963)
1 - [clmca przednia mózgu (arteria cereb/i (interior); 2 - tętnica środkowa mózgu {arteria rerthri m"tid)\ 3 - iclnitii tylna
mózgu {arteria cerebri pusterwr)
c niu. Jak się przypuszcza, szczególnie niekorzystne dla funkcjonowania pamięci " i uczenia się są zakrzepy obu tętnic tylnych mózgu (por. Walsh, 1978). zaopatrujących w krew obszary mózgu istotne dla pamięci (por. ryc. 27.1). Jako typowy przykład ilustrujący powyższą zależność Walsh (op. cit.) przytacza za innymi autorami (Victor, Angevine, Mancall i Fisher) przypadek chorego, którego obserwowano w ciągu 5 lat poprzedzających jego zgon. Pacjent ten ujawniał głębokie zaburzenia pamięci krótkotrwałej oraz niezdolność uczenia się nowych umiejętności. Jego poziom intelektualny oceniano jako "górną normę", chociaż można było zaobserwować niewielki deficyt w myśleniu abstrakcyjnym, kłopoty ze zmianą nastawienia umysłowego oraz trudności w zadaniach badających zdolność koncentracji uwagi. Chory ujawniał niepełną (tzn. z zachowanymi epizodycznymi wspomnieniami) amnezję wsteczną, obejmującą okres ok. 2 lat przed wystąpieniem choroby, zachował natomiast pamięć zdarzeń wcześniejszych. Badania pośmiertne wykazary uszkodzenia w dol-no-środkowych częściach obydwu płatów skroniowych, co sugeruje obustronne uszkodzenie zespołu hipokampa - struktury niezwykle ważnej dla pamięci.
Warto dodać, że częstym objawem neurologicznym towarzyszącym zaburzeniom pamięci przy uszkodzeniach tętnic tylnych mózgu są ubytki w polu widzenia (korowa część analizatora wzrokowego należy do okolic szczególnie wrażliwych na niedokrwienie). Na przykład w jednym z badań zaburzenia pamięci współwystępowały z ubytkami w polu widzenia u wszystkich 10 osób badanych (Walsh, 1978).
zaDUrzeiLlitmi psycniCZnymi JCM l.lLlJpitlwu