Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
in. z uwagi na obniżającą się sprawność ogólną ich zmysłów (wzroku, słuchu, czucia), obawę przed utratą równowagi przy chodzeniu i niższy poziom sprawności przy korzystaniu z pomocy technicznych (aparaty ortopedyczne, protezy, kule itp.). Uczenie się wymaga u nich więcej czasu, wyjaśnień i większej pomocy w życiu codziennym. Według Ganetta (l 962)-niepowodzenie w rehabilitacji ma swe źródła w całej organizacji terapeutycznej, w której brak warunków prawidłowego przebiegu procesu uczenia się. Należałoby zakładać, że w odpowiednich warunkach i przy użyciu różnych metod wszyscy pacjenci mogą uczyć się, 'oczywiście w różnym tempie. Fishman (1962) posuwa się nawet tak daleko, że pisze: "Nikt nie może uczyć, tylko stwarzać sytuację do uczenia się". Ale oprócz najkorzystniejszych nawet warunków bardzo ważną rolę odgrywa samo nauczanie, łącznie ze stosowaną metodą, i stanowi istotną część procesu rehabilitacji. Według Kelhmam (1960) bez względu na techniczną jakość protezy bez systematycznego uczenia odpowiednią metodą nie ma w tym zakresie * W piśmiennictwie o tematyce pedagogiki specjalnej zagadnienie warunków uczenia się i uczenia zostało opracowane w zastosowaniu do dzieci głównie przez Grzego-rzewską (1&55) i Doroszewską (19,55, 57). Autorki m, in. omawiają czynniki odciążające układ nerwowy jako jeden z warunków uczenia się i nauczania. pełnej rehabilitacji. Przede wszystkim należy doprowadzić do tego, by inwalida zrozumiał i zaakceptował to, czego chce się go nauczyć, ł znał sens przedsiębranych środków. W pewnych przypadkach zalecane jest udzielanie osobie upośledzonej instruktażu przez innego inwalidę. Przynosi to wielorakie korzyści. Wright (1965) pisze: "Instruktor terapii zajęciowej posiadający protezę-hak może nauczyć inwalidów z amputowaną ręką o wiele więcej niż mechanicznego stosowania zasad posługiwania się tą protezą. Może on nauczyć ich nie tylko tego, że osiągnięcie z fizycznej niezależności- jest rzeczą możliwą, ale również natchnąć ich dumą z osiągnięcia, polegającego na akceptacji inwalidztwa". ' . . - . Dodamy jednak od siebie, że w takim przypadku mamy do czynienia 2 .osobą w pełni zrehabilitowaną, która nie będzie dążyła do popierania takich aspektów upośledzenia, które łączyłoby go z grupą inwalidów, a które hamują proces rehabilitacji. Masterman (1958) sporządził krzywą postępu w usprawnianiu fizycznym i psychicznym i porównał ją z krzywą uczenia się osób zdrowych. Według tego autora postęp w usprawnieniu fizycznym przebiega zgodnie z krzywą uczenia się w ogóle. Z początku wzrasta ona powoli, później szybciej, po pewnym czasie nieco obniża się, aby z kolei - aczkolwiek leczenie przebiega dalej - nie wykazywać wzrostu. Stan ten może oznaczać, że osiągnięto maksymalny stopień postępu, lub też że mamy do czynienia z plateau i należy jeszcze oczekiwać dalszego usprawnienia. Praktycy w rehabilitacji stwierdzają na krzywej uczenia się 2 lub 3 takie plateau. Podobną krzywą można - według Mastermana - nakreślić, obrazując postęp w usprawnieniu psychicznym. W tym jednak przypadku krzywa (emocjonalnego zdrowienia) z początku wzrasta bardzo szybko, i to szybciej niż krzywa zdrowienia fizycznego. Dzieje się tak prawdopodobnie dlatego, że pacjent przywiązuje specjalną wagę do leczenia. Później jednak równocześnie z osiągnięciem plateau w usprawnianiu fizycznym występuje plateau w usprawnianiu psychicznym. Jest to krytyczny moment w rehabilitacji, jeśli chodzi 'o przeżycie pacjenta, gdyż na tym etapie może 'on zwątpić w dalszy postęp. Prowadzący rehabilitację, który wie, że pod wpływem dalszych zabiegów rehabilitacyjnych i oddziaływania psychoterapeutycznego dalszy postęp jest możliwy, powinien poinformować pacjenta, że dalsze usprawnienie fizyczne przyczynić się może do poprawy stanu psychicznego. CZYNNIKI ZWIĄZANE ZE ŚRODOWISKIEM SPOŁECZNYM I OTOCZENIEM FIZYCZNYM INWALIDY Omówiliśmy je na str. 97 i dalszych. Rozdział IX USŁUGI W REHABILITACJI W rozdziale tym poddamy analizie podstawowe usługi świadczone w ramach rehabilitacji inwalidów, ograniczając się głównie do ich aspektów psychologicznych, społecznych i zawodowych. Przy ich omawianiu uwzględnimy podstawy teoretyczne, stosowane techniki i środki oraz formy organizacyjne. PORADNICTWO* Inwalidztwo - to stan, który zmusza osobę nim dotkniętą do poszukiwania dróg rozwiązania problemów życiowych w sposób nieco inny, niż to ma miejsce w przypadku osób zdrowych. Może ona np. korzystać z pomocy lekarza w miejscu zamieszkania, szpitala, referenta pomocy społecznej,. instruktora rehabilitacji inwalidów, szkoły specjalnej lub zwykłej dla młodzieży zdrowej, poradni specjalistycznej służby zdrowia, zawodowej itp. Od nowych pierwszych kroków i zaleceń, jakie wówczas 'otrzyma, zależy bardzo wiele, gdyż decydują one o charakterze, przebiegu i wynikach udzielonej pomocy, z rehabilitacją włącznie. Wydawałoby się, że każdy inwalida zgłaszający się po poradę wymaga rehabilitacji leczniczej lub zawodowej. Dokładniejsza analiza wykazuje jednak, że potrzeby osób upośledzonych na zdrowiu są bardziej zróżnicowane. Różnorodność tych potrzeb jest tak wielka, że ilość i jakość usług, jakimi dysponujemy, nie pozwala ich zaspokoić, aczkolwiek możliwości w tym zakresie wzrastają ciągle. W zależności od przypadków potrzebne są odmienne usługi. Margolies (Outpatient sooial service) podaje, że 151 pacjentów leczonych w przychodniach reumatologicznych potrzebowało następujących usług i w następującej kolejności: pomoc finansowa (109), koordynacja odpowiednich usług (84), uregulowanie ich stosunków z otoczeniem (78), analiza i poprawa warunków zdrowotno-społecznych (69), skierowanie do innych usług i instytucji (67), poradnictwo osobiste (49). Niektórzy z nich potrzebowali dwóch lub więcej rodzajów usług