Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
Pierwszy element polega na tym, że - zgodnie z tradycyjnym pojmowaniem rzeczy - terytoria kolonialne mają charakter z a m o r - • s k i w stosunku do państw, które nimi administrują. Wyklucza to 80 zatem terytoria przyległe. Inaczej jest tylko w przypadku terytoriów zależnych poddanych specjalnemu reżimowi międzynarodowemu, jak system mandatowy Ligi Narodów czy powiernictwo Organizacji Na- rodów Zjednoczonych. Element drugi polega na tym, że między terytoriami zależnym typu kolonialnego i niekolonialnego zachodzi istotna różnica co dc celów rozwoju politycznego. Prawo międzynarodowe dekoloniza- cyjne ma na celu doprowadzenie narodów kolonialnych do stam. niepodległości lub innej formy bytu politycznego zgodnej z zasada samostanowienia. Terytoria zależne typu niekolonialnego także mogi, osiągnąć taki stan, ale ten cel ich rozwoju politycznego nie stanów obowiązku prawnomiędzynarodowego ciążącego na państwach, oc których są one zależne. Ponadto status tych terytoriów może mieć charakter trwały, podczas gdy prawnomiędzynarodowa ochrona na- rodów terytoriów kolonialnych jest z założenia tymczasowa. Status terytorium zależnego typu niekolonialnego miała ostatnie tylko Andora. Zależność Andory od Francji (głowy państwa francus- kiego) oraz Hiszpanii (biskupa z hiszpańskiego miasta Urgel) byłe pozostałością czasów średniowiecza, symbolizowaną daniną składana na rzecz suwerenów. Andora nie występowała w stosunkach między- narodowych jako oddzielny podmiot. Bardzo rzadkie były przypadk: rozciągnięcia na to terytorium mocy obowiązującej umów między- narodowych, a jeśli zdarzały się, to nie było to wynikiem jego własne działalności. W marcu 1990 r. Andora zawarła układ handlów} z Europejską Wspólnotą Gospodarczą, będący jej pierwszą umową międzynarodową w ponad 700-letniej historii. Zapoczątkowało te działalność w kierunku usamodzielnienia się, zakończoną w 1993 r przyjęciem w poczet członków ONZ. Znacznie liczniejszą grupę wśród tertytoriów zależnych stanowią nadal terytoria kolonialne. Karta Narodów Zjednoczonych przewidu- je istnienie dwóch kategorii terytoriów kolonialnych, a mianowicie terytoria niesamodzielne (rozdział XI) oraz terytorig powiernicze (rozdziały XII i XIII). Według rezolucji Zgromadzenia Ogólnego ONZ z dnia 15 grudnia 1960 r., prima facie terytorium niesamodzielne to terytorium, które geograficznie jest odrębne od kraju administracyjnego oraz różni si^ od niego pod względem etnicznym i (lub) kulturalnym. Stwierdziwszy różnice geograficzne oraz etniczne lub kulturalne można uwzględnić 81 dodatkowe elementy natury administracyjnej, politycznej, prawnej, ekonomicznej, historycznej i innej, jeśli wpływają one na stosunki mię- dzy państwem metropolitalnym i danym terytorium w sposób, który to terytorium stawia arbitralnie w położeniu podporządkowania9. Podstawową cechą terytorium niesamodzielnego jest jego nierównoprawny status w stosunku do państwa, które nim administruje. Różnice geograficzne, etniczne czy też kulturalne nie odgrywają samodzielnej roli i same przez się nie przesądzają statusu prawno-ustrojowego danej ludności. Mogą one występować także w państwach, które przestrzegają zasady równouprawnienia wszyst- kich narodów i narodowości i których żadna część nie ma charakteru terytorium niesamodzielnego. Posiadłości zamorskie mocarstw kolo- nialnych rzeczywiście różnią się od metropolii pod względem geografi- cznym, etnicznym i kulturalnym i to z reguły leży u podstaw ich kolonialnego położenia. Treścią ich statusu jako terytoriów samo- dzielnych jest jednak stan, który powyższa rezolucja określa mianem arbitralnego podporządkowania. W konkluzji należy stwierdzić, że w ujęciu Karty Narodów Zjed- noczonych terytorium niesamodzielne to terytorium zamorskie, które- go ludność znajduje się w stanie nierównoprawnym w stosunku do ludności państwa administrującego. W rezultacie postępów dekolonizacji liczba terytoriów niesamo- dzielnych znacznie zmalała. Zgromadzenie Ogólne ONZ nadal zaj- muje się jeszcze losem politycznym takich terytoriów jak Anguilla, Bermudy, Brytyjskie Wyspy Dziewicze, Falklandy (Malwiny), Gibral- tar, Guam, Kajmany, Monserrat, Nowa Kaledonia, Pitcairn, Sahara Zachodnia, Samoa Amerykańskie, Święta Helena, Tokelau, Turks i Caikos oraz Wyspy Dziewicze Stanów Zjednoczonych. Niektóre spośród tych terytoriów są członkami stowarzyszonymi lub nawet pełnoprawnymi kilku organizacji wyspecjalizowanych ONZ. Terytoria powiernicze są to terytoria niesamodzielne, które zostały poddane powiernictwu ONZ. Terytoria powiernicze są więc szczególnym rodzajem terytoriów niesamodzielnych. W praktyce jednak termin „terytoria niesamodzielne" rozumiany jest bardziej wąsko, to znaczy z wyłączeniem terytoriów powierniczych. 9 Resolutións adopted by the General Assembly during its flfteenth session, Vol. I, September-December 1960, s. 29-30. 82 Zakres terytorialny systemu powiernictwa międzynarodowego określa art. 77 Karty NZ. Stanowi on, że system ten stosuje się do terytoriów następujących kategorii, które mogą być jemu poddane w drodze układów powierniczych: l) terytoria obecnie znajdujące się pod mandatem, 2) terytoria, które mogą być oderwane od państw nieprzyjacielskich w wyniku II wojny światowej oraz 3) terytoria dobrowolnie poddane temu systemowi przez państwa odpowiedzialne za ich administrację. O ile rozdział XI Karty NZ powinien działać automatycznie w stosunku do objętych nim terytoriów, o tyle nadanie poszczegól- nym terytoriom statusu powierniczego miało odbyć się w drodze zawarcia układów powierniczych. Karta NZ nie przewiduje auto- matycznego poddawania powiernictwu międzynarodowemu teryto- riów należących do trzech kategorii wymienionych w art. 77. Teryto- ria te nie muszą, lecz mogą stać się terytoriami powierniczmi, przy czym Karta realizację tej możności przyznaje w przypadku każdej z tych kategorii komu innemu. W pierwszym przypadku (terytoria mandatowe) - Organizacji Narodów Zjednoczonych. W drugim (tery- toria oderwane od państw nieprzyjacielskich) - państwom odpowie- dzialnym za działania przeciwko państwom nieprzyjacielskim. W trze- cim (terytoria dobrowolnie poddane powiernictwu) - państwom ad- ministrującym danymi terytoriami. Spośród 11 terytoriów poddanych powiernictwu ONZ tylko jedno - Karoliny, Mariany i Wyspy Marshalla znajdujące się pod administ- racją Stanów Zjednoczonych, miało charakter strategiczny. Podstawo- we cele systemu powiemiczgo dotyczą zarówno strategicznych, jak i niestrategicznych terytoriów powierniczych. Główna różnica między tymi dwiema kategoriami terytoriów powierniczych polega na tym, że w stosunku do terytoriów strategicznych funkcje nadzorcze Organizacji Narodów Zjednoczonych wykonuje Rada Bezpieczeństwa, podczs gdy Zgromadzenie Ogólne nadzoruje terytoria niestrategiczne. Jednakże na podstawie art