Nie wiem czy Bóg istnieje, ale byłoby z korzyścią dla Jego reputacji, gdyby nie istniał" - Renard
odes�anie do �zasad dobrej praktyki morskiej", albo do �zwyczaj�w akademickich"). Oczywi�cie owe zewn�trzne warto�ci i normy ulegaj� zmianom � wprowadzenie klauzuli generalnej dynamizuje wi�c prawa. Drugim �rodkiem osi�gni�cia elastyczno�ci tekstu prawnego s� przepisy zawieraj�ce nieostre zwroty j�zykowe, takie jak na przyk�ad: �przymusowe po�o�enie", �niedo��stwo", �niedo�wia-dczenie", �wa�ne przyczyny", �rzeczowa potrzeba", �uzasadniona obawa", �znaczna szkoda", �nale�yta staranno��". Nieostro�� mo�e by� zamierzona albo mo�e nie by� zamierzona przez prawodawc�. W ka�dym razie powstaje luz decyzyjny dla podmiotu stosuj�cego prawo. W literaturze formu�owana jest tak�e propozycja rozszerzenia zakresu nazwy �przepisy odsy�aj�ce" tak, aby desygnatami tego okre�lenia by�y nie tylko wszystkie przepisy, kt�re w jakikolwiek spos�b odnosz� si� (odsy�aj�) do innych przepis�w prawnych, ale i te, kt�re odsy�aj� do pozaprawnych ocen, preferencji, regu� i przepis�w. Tak szeroko pojmowane przepisy odsy�aj�ce podzieli� mo�na na dwie grupy. Pierwsz� z nich tworz� przepisy odsy�aj�ce do innych przepis�w prawa obowi�zuj�cego � nazywa si� je przepisami odsy�aj�cymi systemowo (to znaczy: odsy�aj�cymi do systemu prawa). Druga grupa to przepisy odsy�aj�ce do regu� spoza systemu prawa � s� to przepisy odsy�aj�ce pozasystemowo. Do tej grupy zalicza si�: a) klauzule generalne; b) przepisy odsy�aj�ce do regu� organizacji niepa�stwowych (np. do norm organizacji mi�dzynarodowych, stowarzysze�, zwi�zk�w zawodowych); c) przepisy odsy�aj�ce do regu� technicznych, takich jak np. �zasady techniki g�rniczej"; d) przepisy odsy�aj�ce do niepisanych, utrwalonych zasad zwyczajowych, np. do �zasady zwyk�ej praktyki morskiej"; e) przepisy odsy�aj�ce do rozmaitych regulamin�w, taryf, itp. tworzonych przez r�ne organizacje dla potrzeb szerszego, ni� jej cz�onkowie, kr�gu adresat�w itp. Na przyk�ad poza system prawa odsy�a � 3 pkt 6 Rozporz�dzenia Rady Mi- 4.7. Rodzaje przepis�w prawnych 7 3 nistr�w z dnia 15 01 1991 r. w sprawie zasad prowadzenia rachunkowo�ci: �W sprawach nieuregulowanych przepisami rozporz�dzenia stosowa� nale�y zasady okre�lone przez nauk� rachunkowo�ci oraz utrwalone przez powszechn� praktyk� i zwyczaje". Przepisy prawne mo�na podda� tak�e podzia�om w r�ny spos�b nawi�zuj�cym do przedmiotu regulacji. Mo�na je podzieli� wed�ug ich przynale�no�ci do r�nych ga��zi prawa. Wyr�niamy w�wczas: przepisy prawa konstytucyjnego, przepisy prawa administracyjnego, przepisy prawa cywilnego, przepisy prawa karnego, przepisy prawa finansowego, przepisy prawa handlowego, przepisy prawa procesowego karnego, itp. Bior�c pod uwag� relacj� tre�ci dw�ch przepis�w, szerszy albo w�szy zakres regulacji (chodzi o okre�lenie kr�gu adresat�w, okoliczno�ci oraz wyznaczonych zachowa�) w�r�d przepis�w mo�na wyr�ni� dwie grupy: przepisy og�lne (lex generalis) i przepisy szczeg�owe (lex specialis). Na przyk�ad przepis: �Kto zabija cz�owieka, podlega karze pozbawienia wolno�ci na czas nie kr�tszy od lat 8 albo karze �mierci"(art. 148 � l kk) ma charakter lex generalis w stosunku do przepisu: �Matka, kt�ra zabija dziecko w okresie porodu pod wp�ywem jego przebiegu, podlega karze pozbawienia wolno�ci od 6 miesi�cy do lat 5" (art.149 kk) � lex specialis. Nale�y zaznaczy�, �e terminy lex generalis i lex specialis bywaj� odnoszone nie tylko do pojedynczych przepis�w, ale i do ca�ych akt�w normatywnych (np. ustawa og�lna � ustawa specialna). Szczeg�lnie przydatne w praktyce jest wyr�nienie przepis�w bezwzgl�dnie wi���cych (iuris cogentis), zwanych te� bezwzgl�dnie stosowanymi i przepis�w wzgl�dnie wi���cych (iuris dispositi-vi), tj. przepis�w o zastosowaniu wzgl�dnym. Kryterium podzia�u jest tutaj mo�liwo�� odst�pienia od ich zastosowania. Przepisy ius cogens to takie, kt�rych zastosowanie jest niezale�ne od woli odresat�w. Nie mog� by� one przez strony zmieniane. Na przyk�ad: �Terminy przedawnienia nie mog� by� skracane ani przed�u�ane przez czynno�� prawn�" (art. 119 kc), w sytuacjach unormowanych przez przepisy iuris cogentis podmioty prawa nie maj� zatem �adnej mo�liwo�ci wyboru sposobu zachowania si�. Nale�y post�powa� tak, jak przepisy te postanawiaj�. Je�li adresaci nie post�pi� zgodnie z dyspozycjami norm, 96 4. Przepisy i normy prawne ponios� ujemne dla nich skutki prawne. Natomiast zastosowanie do okre�lonego stanu faktycznego przepis�w iuris dispositivi jest uzale�nione od woli stron. Przepisy te z regu�y stosuje si� dopiero w�wczas, gdy strony nie unormowa�y swego zachowania inaczej. Przyk�adowo: �Umowa sprzeda�y, zamiany, darowizny lub inna umowa zobowi�zuj�ca do przeniesienia wierzytelno�ci przenosi wierzytelno�� na nabywc�, chyba �e przepis szczeg�lny stanowi inaczej albo, �e strony inaczej postanowi�y" (art.510 � l kc). Tak wi�c przepisy iuris dispositivi pozostawiaj� podmiotom prawa swobod� kszta�owania w�asnego post�powania i wzajemnych stosunk�w. Pierwsze�stwo zyskuje tu o�wiadczenie woli stron, kt�re ma dla nich moc wi���c�
